ANA DİLİM HANI?

biz turkuz

w
Abıstraksia : ردليك . تجريد 􀐅 مج
Aborigen : ( يئرلي . يئرلي اهالي ( بومي
Aborigen ad : يئرلي آد
Abreviator : سؤزلرين باش حرفي ايله يازيلميش مختصر آد
Abreviator: ( اختصار ، مثلا : ب.م.ت. (بيرلشميش ملّتلر تشكيلاتي
Absalaut : مطلق
Abstrakt : ردليك . تك ليك 􀐅 مج
Abunə : قزئت . ژورنال و سايره قاباقجادان پول وئريب معين مدت
اوچون مشتري اولماق
Abyektiv //Obyektiv : دوغرو . دوزگون . عئيني . واقعي
Abyonim : طبيعي و يا اينسان الي ايله ياراديلان جانسيز شئي
لرين آدي
Abzas : سطيرباشي
Adaptasia : اويغونلاشما
Adekvat : تام اويغونلوق . تام اوخشار
administrativ üslub : رسمي اداره اوسلوبو
Admiral : دريا سالار . اميرالبحر
Adonim : ، موختليف ساحه لرين ( صحرا ، دوزن ، چؤل ، تارلا
مئشه ، باغ ، اوتلاق و ... ) آدي
2
Adovkat // avkat : وآيل
Aduekt // adokt : اويغونلاشديرما . خارجي بير اثري يئرلي آنا
ديلينه اويغون ترجمه ائتمك . گلدييي يئره اويان اثر .
Adverbial : ( ظرف( قيد
Aferezis صائتله بيتن سؤزلردن سونرا باشلانان ديل واحيدي
گلديكده سونراكي واحيدين ايلك صائيتين دوشمه سي .
ائليزييانين عكسي
Affekt : ب له سؤز دئمك 􀐟 هيجان و تعص
Affiks شكيلچي . اك . كؤكلره قوشولوب يئني سؤزلر دوزلدن و
تكليكده معناسي اولمايان ديل واحيدي . اوچ نوعو واردير 1
پرئفيكس = اؤن شكيلچي ( پيشوند) 2  اينفيكس = ايچ شكيلچي
( ميانوند ) 3  سوففيكس = سون شكيلچي ( پسوند )
Affiks : هيجان
Affrikat : پارتلاييشلي سسله سورتونن سسين بيرلشمسيندن عمله
گلن مرآّب صاميت ( روسجا : تس ، شچ )
Afişa : تاماشا ، آونسئرت و ... حاققيندا اعلان ، آگهي
Aforistik : حكمتلي سؤزلر، آيچيك لاآين دولغون ومعنالي سؤز
Aforizm : حكمتلي سؤز . قيسا معنالي سؤز . قصار جمله
Aforizm حكمتلي و چوخ معنالي سؤزو تاثيرلي ابفاده ني كيچيك
بير سؤزده ايفاده ائتمه
Afrikat samit : آيپلشن نوعلو صامت
Aftoqraf : مولفين اؤز طرفيندن يازيلميش ال يازماسي
Agent : موآّل . نماينده
Agentlik : نماينده ليك . موآّل ليك
Agentura : جاسوسلوق . جاسوسلار
Agnostik : دونياني درك ائتم هيين مومكون اولماديغي، اينسان
عاغلينين محدود اولوب دويغولار خارجينده هئچ بير شئي درك ائده
يه 􀐅 عا ائدن ايده آليست فلسفي نظر 􀐅 بيلمه ديييني اد
Agoronim : شهر مئيداني ، خياباني و ساييرين آدي
Agrofomia : بؤيوك و آچيق صحنه دن قورخما خسته لييي
Agroonim : بئجريلن تورپاق ساحه سي ، چؤل ، تارلا آدي
Aırostat : هاوا بالونو
Akasia : ساري چيچكلري اولان آغاج يا آول بيتگيسي
Akkomodasia : اويغونلاشما . اويغونلاشديريلما
Akkomolasia : ييغيلماق . جمع لشمك
www.azerses.org
3
Akkompanoment : مغّني نين سسينه اويغون چاليشان آهنگ و موسيقي
Akkomulyasia : الكتريك انرژي سينين توپلانماسي
Akkuzativ hal : تأثيرليك حال
Akostik : فيزيك ده سس بحثي
Akromonoqram : سؤزونه anadiplosis باخ
Akronim : ، ايختيصار و قيسالتماقلاردان عبارت مرآّب آد . آ د ر
آ. ب. ش. ( آمئريكا بيرلشميش شيتاتلاري )
Akropol : اسكي يوناندا شهرلرين آناريندا اولان تپه لرين
اوستونده آي قالا
Akroteza : بير ، ايكي ويا نئچه علامتين قصدا اينكاريله تصديق
اولونان آنلاييشي قاباريقلاشديرما ، آنتونيمين بير نوعو
مثلا : دونن يوخ ، بويون يوخ ، بيريسي گون
Aksent وورغو ، سؤزلرين سونونجوهئجاسينين بير آز يوكسك تونلا
ايفاده ائديلمه سي.وورغو اولماسا اوخودوغوموز چوخ سؤزلرين
معناسيني باشا دوشه بيلمريك .قيد ائتمه لييك كي ، امري
فعللرده وورغو سؤزون ايلك هئجاسينا دوشور
Aksentoloji varyant : تلفظ واريانتي
Aksia : سهم . سهام
Aksiomatik : حرآت . چيخيش . ايش
Aksion : ثبوت سوز قبول ائديلن فيكير
Aksioner : سهامدار
Aksiyon : ا􀐅 ت . ثبوتا احتياجي ادع 􀐟 دانيلماز حقيقت . واقعي
اولمايان
Akt : ايش . حرآت . عمل
Aktiv – luğət : دانيشانين تاماميله باشا دوشدويو و هميشه
ايشلتدييي سؤزلر
Aktiv : ال 􀐅 معلوم . فع
Aktiv ləşmə : ال لاشديرماق 􀐅 فع
Aktual // aktuval : اهمّيت . ضروري . گرآليك . چوخ لازيم
Aktualliq : حال حاظر اوچون واجيب ليك
Akvavel : ( سولو بويا ( آبرنگ
Alafranqa : آوروپا ساياغي
Albaster : راحليقدا ايشلديلن آغ گچ 􀐅 ديوار ، هئيكل تراشليق ، ج
Alitrasion : عئيني بير سسين و هجانين شعرده ، نطقده تكرارلانماسي
( واجه آرايي )
4
Alkoqol : الكل . اسپيرت
Alleqoria رد مفهوملارين كونكرئت ، حياتي اوبرازلارلا عكس 􀐅 مج
ائتديريلمه سيندن عبارت مجاز نوع : تمثيللرده؛ قورد آج
گؤزلولويو ، دووشان قورخاقليعي و ساير.... آللئقوريا حساب
اولور.
Alleqoria // alleqorik : د مفهومون ، فيكرين 􀐅 هر هانسي بير مجر
آونكرئت بديعي صورتده عياني ايفاده سي
Alleqorik : مجازي . استعاره . آنايه
Alleqro : تئز . ايتي . جلد
Allitersia : سؤزونه alitrasion باخ
Allitersia واجه » ن سسين تكراري ، فارسجا بونا 􀐟 بير جمله ده معي
دئييلير 1  قاز وور قازان دولدور 2  بيچين چيلر « آرايي
هاميسي بيچمه دن سونبوللري بيچيليبلر اؤزلري 3  باش
قوربان باشارانا 4  الدن قالان اللي ايل قالار
Allofon ييشمه لري اساسيندا دوزلن سؤزلرين ياخين 􀏿 ديل د
سسلر، علامتلرين بير  بيريندن لنمه سي آداملار // آدامنار (ن
 ل ) ، انسانلار // انساندار ( ل  د)
Alloloq: سؤزون واريانتي ،آتيلميش سؤزلر ، سلام عليكم
يئرينه ، سالام
Allonim جوغرافي يا شخص آدينين باشقا
واريانتلاري عئني بير شئيين ( يئرين ) بير نئچه آدلا
آدلانديرماسي ، پارالل آدلار، بير سؤزون نئچه
واريانتلاآدلانماسي مثال : 1 – وولگا// ائديل// ايتيل 2- تانري
داغي// تيان شان ، آغري داغ // آرارات
Alloqraf « ن » يازينين باشقا شكيللري ، قديم الفباميزدا
سسينين آللو قرافلاري اينگ//نگ ، ساغير نون كيمي :
Alloqraf : گرافيك واريانت . بير حرفين نئچه شكيلده
يازيلماسي .( يازينين باشقا شكلي )
Alloraza سؤز بيرلشمه نين واريانتي ؛ حيات وثيقه سي  حياتا
وثيقه ، اوره يي گئتمك  اوره يي كئچمك :
Allosem : چؤرك آغاجي ، آلما آغاجي كيمي ايفاده لرده، آغاج
سؤزو آللوسئم حساب اولور
Alluzia بير يازيلي ادبي اثرده ، اساطيردن ، تاريخدن
وسايره دن ايشله ديلن ايفاده لر ( تلميح ) شاه عابباسين
دوربونو يادش بئخير (شهريار ) ، مشهدي عباد كيمي اؤزوندن
چيخما و.........
www.azerses.org
5
Alterasia : موسيقي آؤآونده اساس سسين ياريم تون يا بوتؤو تون
زيل يا بم لشديريلمه سي
Alternativ : مومكون اولان ايكي قراردان بيريني سئچمك مجبوريتينده
قالماق . مجازاً عاغيللي ، ذآالي
Alternativ sual : بؤلوشدورمه سوال
Alto : بم قادين يا اوشاق سسي
Alveolyar samit : ( يوواق صامت ( گيرده صامت
Ambivalent: مضمون داخيلينده بير بيرينه عكس معنالاري ايفاده
ائدن ديل فاكتي مثال : بورجلو  بورجلونون ساغليغين
ايستر . بورادا بورجلو سؤزو اؤرنك دير . فعللرده ،
كئچينمك( ياشاماق ، دولانماق ) و سايير
Amfibolia ؛ عيني سينتاكتيك واحيدين ايكي شكيلده آنلاشيلماسي
اوردو هوجوما حاضيرلاشدي بو سؤز ايكي آنلام داشيير 1
اوردو حمله يه حاضير اولدو 2  اوردو هوجومون قارشيسين
آلماغا حاضير اولدو
Amfiteza: 􀐅 آنتونيمين بير نوعو دوركي بوردا قارشيلاشديريلان ضد
معنالارين هر ايكيسي تصديق ائديلير مثال : ساغا دا، سولادا
دقّت يئتيردي ، ياي اكينچي قيش ديلنچي ، بؤيوك ده كيچيك ده
، گئجه ده گوندوز ده
Amorf : شكيلسيزليك . فورماسيزليق . جذري
Amorf dillər : ، تجريد اولونموش ديللر . آؤك سؤزلو ديللر ( چين
ژاپون ديللري )
Amorf : ه لرينه آيريلمايان سؤز 􀐟 كؤك و شكيلچي حص
Ampli fikasia سؤزون تاثيريني آرتيرماق اوچون عين ويا ياخين
معنالي سؤزلري ياناشي گتيرمك .مثال: 1  ييغجام ، قيسا ،
لاكونيك بير ديلده يازماق 2 . ساغ ، ساليم ، اسن دير
Amplituda : نقطه لر آراسيندا مسافه . مجازاً گئتيشليك ، وسعت
Amplua : يتينه گؤره ايفاده ائتدييي روللار 􀐟 رول . آرتيستين خصوص
دايره سي ( نقش هنري )
Amredit söz : تكرار سؤز
Amredita ، عيني سؤزون تكراريندان يارانميش سؤزلر ، خور  خور
گور گور، شير  شير، بام  بام ، قار قار و...
Amrotizasia : رين گئتديكجه آزالماسي 􀐙ي􀏿 ايشلنمه نتيجه سينده د
( استهلاك )
Anadiplosis بير ايفاده كي ، بيرينجي جومله نين سون سؤزو
سونراكي جومله نين بيرينجي كلمه سي اولور : خسرو دئييلم
6
كي منه ديلبر ، شيرين اولا گاه ، گاه شكّر(فضولي ) . لياقتلي
بير يولداش اونودولاندا كوتله لر گؤرور ، گؤرور و دئيير
􀐟 الاجز علي 􀐅 رد » (مير جلال ) . قديم كلاسيك ادبياتدا بونا
ده دئييلير ، ارتباط، « اِپانالئپسيس » دئميشلر « در 􀐟 الص
جالاق، ايلگي ، (پيوند)
Anafora صه سينده ، كلمه نين و يا بير جمله نين 􀐟 بير نطق ح
عيني ايلك پارچالار كيمي تكراري :
Analitik – dil : جومله لرده سؤزلر آراسيندا آي علاقه ، سؤزلرين
اؤزلريني فورمالاريله دئييل ، آؤمكچي سؤزلر ، سؤزلرين
سيرالانماسي و ساير واسيطه لرله ايفاده اولونان ديللر
( اينگيليس و رومان ديللري )
Analitik forma : ترآيبي شكل
Analiz : تحليل
Analogi : اوخشارليق . شباهت
Analojia بنزر ليك ، اوخشارليق . كيره سؤزونه اوخشارليق
واسيطه سيله ؛ گؤز كيره سي ، قولاق كيره سي ، ديش كيره سي
Analoq : بير ديله مخصوص سؤزون فونئتيك ترآيبجه باشقا ديلين
سؤزونه اويغون گلمه سي ( مثال : آذربايجان ، فارس هابئله
سؤزو هر اوچ ديلده فونئتيك « بال » اينگيليزجه ده اولان
اوخشارليغا باخماياراق موختليف معنالارا صاحيب ديرلر . )
Anaptistik تلفّوظو راحاتلاماق اوچون سوسوق(صاميت) سسلرين
ت سارتر // سارتئر ، ماركس// 􀐟 آراسينا علاوه ائديلن مصو
ماركئس ، شكسپير // شئكئسپيئر و ساير
Anaqram ييشديكده آلينان 􀏿 سؤز و سؤز بيرلشمه لرينين يئريني د
يئني تيپلي سؤزلر : علم // عمل ، كمر // كرم اَتك // كته ،
كباب // بابك ، زمان // نماز ، كلف // فلك، كرامئر //
رئمارك [ بيزبو تئرميني ايكيه بؤلوروك ناقص آناقرام : بو
حالدا كلمه نين بير و يا ايكي حرفينين يئري دييشير لاكين
تا آناقرامدا سؤز تام ترسنه اوخوناراق يئني سؤز يارانير
بابك //كباب ، فلك // كلف كيمي بعضا سؤزلر تام ترسينه
دوزولنده يارانان يئني سؤز ون آنلامي دا عكس اولور مثال :
كؤچ // چؤك وسايير ، لاكين ائله حالدا وار كي ، سؤزو يئنه
ه ، ديليم ، بؤلوك ؛ 􀐟 ايلك معناسيني ساخلايير مثال قاچ= حص
بو سؤز آناقرام اولاندا دا چاق = بؤلوم، تيكه، كسيك
......
Anartria تيني ايتيرمكدن 􀐟 سسلرين تلفّوظ ائده بيلمك قابيلي
عبارت، نطق پوزقونلوغو : SSS
www.azerses.org
7
Anarxia : هرج  مرج ليك . حكومت سيز ليك . باشيناليق
Anarxizm : هرج  مرج ، باشيناليق
Anastrofa سينتاكتيك بيرلشمه ني تشكيل ائدن سؤزلرين عكس سيرا
ايله دوزولمه سي مثال : آلتدان گئيينيب : اوستدن قيفيللاندي
، اوستدن گئيينيب آلتدان قيفيللاندي . شامي صبحه ، صبحي
شامه چكيرسن
Anatomia : جانلي اورگانيزمين فورما و قورولوشوندان بحث ائدن
علم
Anatomik leksem : انسان و حيوان آدلاريندان قويولان جغرافي
بؤلكو آدلاري ؛ قوشاديز ، آلا گؤز مزيره ، داش اوز ، زيتون
بورنو ، باهار آغزي
Anaxronizm بير دورون ديل نورمالارينا موافق اولمايان ايفاده
لر تاريخي حسابلامادا بوراخيلان سهو شئكسپيرين ژول سئزار
رومانيندا توپ و ساعات وارديركي ، رومادا اوزمان بئله بير
شئيلر اولماميش دير بابكين سؤزو ايله دشمنه توپلار آچيلدي ،
معلوم اولدوغو آيمي بابكين دؤرونده توپ دئييلن سيلاح هله
اختراع اولونماميشدي . زامانلا اويغون گلمه ين آؤهنلميش
عادتلر ، باخيشلار ، آنلاييشلار . تاريخي يانليش
Andronim آنتروپونيمين بير نوعو ، قادينين ار آدي ايله
خاقان 􀐟 آدلانماسي و سايير.. اوستا آروادي ، خان قيزي ، ام
( مظفبرالدين شاهين آروادلاريندان بيرينين آدي)
Anektod : گولملي ، مزلي بير حادثه حاققيندا اويدورما قيسا
حكايه ، لطيفه
Anemonim طبيعي فلاكتله باغلي حادثه لرين خصوصي آدي روس
ديلينده بئس ، فلورا ، آليسا ، آوا سؤزلري :
Animalist : ام 􀐟 حئيوانلاري ترسيم ائدن رس
Animistik : ابتدايي اينسانلارين هر شئيده روح اولدوغو اينانجي
Anket : قاباقجادان حاضيرلانميش سوأللارا جاواب آلماق اوچون
سورغو ورقه سي
Annominasia يانيلتماج ،عين كؤكدن دوزلن سؤزلرين جومله
داخيلينده ايشلديلمه سي 1  زمزم زومزومه لي گؤللرين داغلار
(علسگر ) 2  يوللار يولچولارين يول يولداشيدير (جابير
نوروز) 3  هر كسين واردير كسي ، من كسين يوخ بير كسي ،
من كسين سنسن كسي ؛ اي كيمسه سيزلر كيمسه سي
Anomalia عمومي شكل و قايدالاردان كنار ايفاده طرزي،منتظم
ايشلنمه ين ايفاده طرزي مثال: 1  منيم كي ( بيزيم ) منه
8
يدي 2  اولمايا مندن قورخورسونوز 3  قاچاراق 􀏿 (بيزه ) د
گئتدي
Anonim : مؤلّفينين آدي بللي اولمايان اثر . آدسيز . آدي گيزلي
Anormal : غير طبيعي . عمومي قايدايا اويغون اولمايان
Ansamıl : دسته . تناسب . آهنگ دارليق . بير مجموعه ني تشكيل
ائدن شئي لر و عضو لر
Antaqonizm : يت . باريشماز 􀐟 دشمن . ضد
Antarektika : يئر آوره سينين جنوبي قطب ساح هسي . گونئي قطب
Anti istiroizm // anti istorizm : د اولماق . تاريخي 􀐅 تاريخي فاآتلارا ض
د اولماق 􀐅 سندلره ض
Anti pod // anti pud : يئرين بير بيرينه تام عكس نقطه لرينده
د اولان آداملار 􀐅 ياشايانلار،دوشونجه، خاراآترلري بير  بيرينه ض
Anti teza نطقده ايلگيلي اولان ، جمع لشن سؤزلرين بير
اد) مناسيبتده اولماسيندان عبارت 􀐅 بيرينه آنتونيم(متض
اوسلوبي فيقور . من آشاغي قولپا اَل آتيرام  سن يوخاري
قولپا . قولپا سؤزو ايكي سؤزون موازي سيدير ، حال بوكي
يت واردير 􀐅 بيرليك يارانمير و ضد
Antifraz : سؤزونه efemizm باخ
Antifrazis اينتوناسيا (سسين آلچاليب ، اوجالماسي) ايله علاقه
دار سؤزون عكس معنادا ايشلَديلمه سي مثال: آي ظاليم! گؤزل
دانيشير ( اصلينده دانيشيغين گؤزل اولماديغي ).گؤزلچه
( چيركين ) . غيبعلي چوخ ظريف وكم خورك دير،هر يئينده
بيرباتمان چؤرك و بيرقوزو ايچري اؤتورور، بورادا ظريف وكم
دير « آنتي فرازيس » خورك
Antik : ، قديم يونان و روما اجتماعي قورولوشونا ، مدنيتينه
اينجه صنعتينه عاييد اولان
Antikilimasia سؤز بيرلشمه سينده گئتديكجه يوكسك بير حالدان
آشاغي حالا گلمك و گئتديكجه جهتين ضعيغ لشمه سي 1  دوققوز
آي ، دوققوز گون ، دوققوز ساعات ، دوققوز دقيقه ، دوققوز
ثانيه كئچندن سونرا 2 سونيا اي ديلبر پاكيزه ادا
يين جاني فدا ( م. ع.ا. صابير ) 􀐙 سنه بو ناغدي ب
Antimetabola عيني سرزلرين بير يئرده مختلف نحوي وظيفه لرده
تكراري مثال : يئمك اوچون ياشاماق دئييل، ، ياشاماق اوچون
يئمك لازيم دير
Antiseptika : ه لرله ميكروبلاردان قورونما و 􀐅 آيمياوي ماد
ضررسيزلشديرمه اوصولو
www.azerses.org
9
Antiteza : دليك . عكس ليك 􀐅 اد . ض 􀐅 تض
Antitezis : ا􀐅 تئزه قارشي قويولان مدع
Antologia : ( مختليف يازيچيلارين اثرلريندن ( اساساٌ شعرلريندن
سئچيلميش اثرلر مجموعه سي
Antoloji : اينسان ياشاييشي ايله طبيعتدن بحث ائدن علم
Antonim اولان سؤزلر، باشقا سؤزه 􀐅 معناجا بير  بيريله ضد
قارشي عكس معنا داشييان سؤز . ياخشي  پيس ، آشاغي
يوخاري ، آز  جوخ ، تئز  گئج ......
Antonomazia ن آدي بيلديرن سؤز عوضينه اونون علامتي سؤز 􀐟 معي
ن شخص آدينين تصويري 􀐟 و ايفاده لرين ايشلديلمه سي 2  معي
شكيلده ايفاده ائديلمه سي . 2  تاريخدن ، بديعي
اتدان معلوم اولان خصوصي بير آدي عمومي آد يئرينه 􀐟 ادبي
ايشلديلمه سي مثال: خسيس يئرينه حاجي قارا ، فيريلداق
يئرينه شيخ نصرالله و ساير............
Antropologia : اينسانين بيولوژي طبيعتينين جانلي جسم لر
سيراسيندا موقعي ، اونون عمله گلم هسينين و سايريني هر طرفي
تدقيق ائدن علم
Antropomorf ad شخص آدي و ديگر جانليلارين ، اشيالارين آدينا
دؤنمه سي و سونرا همين اشيا و حادثه لرين خصوصي لشمه سي .
اينك آدلاري : آلا گؤز ، قارا گؤز ، بنووشه ، قارا گيله
ايت آدلاري : قورخماز ، گوموش . كافه و رستوران آدلاري :
روشن رستوراني ، نرگيز كافه سي و ساير ....
Antropomorf : اينسان شكلينده اولان آللاه
Antroponim : شخص آدي،آد ، فاميليا ، آتا آدي ، تخلّص ، لقب
Antroponim : اينسان آدي . شخص آدي
Antroponimik formant آنترپونيملرده آد دوزلديجي و آد
دشييشديريجي شكيلچيلر : گول+ وئر+ دي ، گول + اوش+ جان ،
آد + ي+ شيرين ، گول + نار + اَ
Antroponimik areal ن بير ديله 􀐟 او آدلاركي ايلك باخيشدا معي
باغلاييريق سونرا گؤروروك كي ، همين آدلار باشقا بير ديلدن
گلمه دير مثلا : ايلك باخيشدا ، اسمائيل ، ايبراهيم ،
سولئيمان ، زولئيخا عرب منشألي سانيريق حال بوكي بونلار
قديم يهود ديليندن ( ايبراني ) دير و شاموئيل ، آبراهام ،
زالخا ، شولومون آدلارينين آرئاليديرلار
10
Antroponimik əsas : آدلاردا شكيلچي رولو اوينايان حصه لر مثلا
عارف+ ه ، قريب + جان ، حسين + علي ، ايلياس+ يوسف اوغلو+
نظامي ، صمد وورغون و سايير ....
Antroponimik formul معين دورده شخصين طبقه ، مذهب ، فرقه
وسايير .. گؤره رسمي آد وئرمه سيستئمي ؛ قامغان اوغلو
باييندير خان ، خانلار خاني باييندير خان ، قارا گونه
اوغلو قارا بوداق وسايير .. ( آد+ اتا آدي+ فاميليا ) ،
( فاميليا + آد + آتا آدي )
Antroponimik oykonim : شخص آديندان دوزلن ياشاييش منطقه آدي
Antroponimik şəkilçi معين بير سؤز ، فعل و آدا قوشولوب، آد
يارادان شكيلچي : گنجه + وي ، تبريز+ي، خان + لار ، سئو +
ايل ، گول + اوش ، قورخ + ماز وسايير
Antroponimika : شخص آدلاريني اؤيرنن علمي ساحه
Antroponimya : شخص آدلارينين جمعي ، توپلوسو
Antroponomik hidronim : شخص آديلا باغلي سو ، چشمه ، بولاق ، دنيز
و ... آدي
Antroponomik oronim : شخص آديندان دوزلينن داغ آدي
Antroponomik toponim : . شخص آديندان دوزلديلن يئر آدي
Aorist tərz : بيتميش طرز
Aparat : آلَت . جهاز . قورغو . دزگاه
Apelyativ عمومي سؤز ، عمومي آد . خصوصي آدين عمومي آد و يا
سؤزه چئوريلمه سي
Apelyativləşmə : خصوصي آدين عمومي آدا چئوريلمه سي
Apofeoz // apofoz : مدح . تجليل . اؤيمه
Apokopa معين فونئتيك قانونلار اساسيندا سؤزون سون سسي ويا
سسلريينين دوشمه سي ايله مئيدانا گلن قيسالتما و معاصير
ده// آ گئده //آي گئده ، آز // 􀏿 ديليميزده دييالئكتلرده : اَ
آغيز // آي قيز ، اَشي // اَيشي // اَكيشي // آي كيشي
وسايير .. اختصار يولو ايله دوزلن سؤزلر؛ آئرو//آئروپلان ،
كينو فيلم//فيلم ، فوتوقرافييا //فوتو و سايير
Apostrof : سؤزلردن بوراخيلان سسي عوض ائتمك اوچون حرفلرين
آراسيندا اوستونده قويولان ويرگول شكيلي اشاره
Appilikasia مشهور ايفاده ، آتلار سؤزو ، ضرب المثل ، حكمتلي
سؤز و ساييرين تام شكيلده و يا قيسما"بديعي اثرداخيلينده
ايشلديلمه سي ؛ هله آغ كوركو بورون يازدا ياشيل دوندا
گئيرسن ، قورادان حالوا يئيرسن (شهريار ) Appozitiv ad ايكي
www.azerses.org
11
مستقيل آددان عمله گلن مركّب آد . بالا خان  صابونچي ،
سامور  دوه چي ، كور آراز ، لنكران  آستارا ، باكي
تبريز و.......
Aprior : تجروبه دن و تجروب هنين نتيجه سيندن آسيلي اولمايان
Aqlotinativ كؤك و سون اَكلردن يارانان ديللر (ايلتيصاقي
ديللر) :
Aqlotinativ التصاقي ، ملتصق ، سون اكلي ديللر ، (پسوندي
ديل):
Aqoronim مئيدان و بازار آدلاري : كاغيزچي بازار ، سامان
مئيداني :
Aqrobiologia : اآينچيلييه، بيتگيچيليله،حئيواندارليغا
تأثيرائدن عمومي بيولوژي قانونا اويغونلوقلار حاققيندا علم
Aqronim توپونيمين بير نوعو (تارلا، دوزنليك) گئنيش اراضي
آدي ، جيدير دوزو ، شيروان دوزو :
Aqyonim: ت ، وطن 􀐟 اَن عزيز ، اّن سئويملي آد مثال : آنا ، محب
، سعادت
Areal : معين فونئتيك ، قراماتيك ، لئكسيك ، حادثه لرين
ياييلديغي ساحه دئمكدير
Aria : اوپئرا _ آانتاتا و اووئراتورييا اثرلريني
اورآئستئرين موشاعييه تيله بير موغني طرفيندن ايفاده ائديلن
پارچاسي
Arifmetik : حساب علمينين اوصولو
Aristokratia : . حاآيم صينفينين يوآسك طبقه سي . زادگانلار
اعيانلار
Arketika : يئر آوره سينين شمال قطبي ساح هسي . قوزئي قطبي
اراضي سي
Arqo : يالنيز بير محدود و پئشه آار قوروپونون و سايرين
ايشلتدييي و باشقالارين باشا دوشمه دييي شرطي ايفاده لر و
سؤزلر
Arqoment : دليل . سند . ثبوت
Arqotizm : دان آئچميش سؤز يا ايفاده « آرقو » ادبي ديله بير
Artikel : ن لييي و بعضاً جنسي 􀐟 ن لييي و غير معي 􀐟 بعضي ديللرده معي
ه􀐟 ل گتيريلن حص 􀐟 بيلديرمك اوچون اسملردن او
Artikl : . تلفّظ فورماسي .سسلنديرمه
Artikuliasia تلفّظو اوچون ديلين ، دوداغين ،داماغين ، سس
تئللرينين گؤردويو ايش،سسين مخرجي ،مخرج
12
Arxaik : كؤهنلميش ، كؤهنه ، اسكي ، قديم
Arxaizm معاصير دورده ايشلديلمه ين و كوهنلميش سؤزلر نئچه
نوعو واردير 1 _ لئكسيك آرخائيزم : معاصير ديلده
سينونيملري اولان آرخائيك سؤز دانلا ( صاباح ) ، يازي
( چؤل ) ، تانگري ( آلله ، يارادان ) 2 _ سئمانتيك
آرخائيزم : معاصير ديلده ياشايان هم ده كؤهنه معنادا
ايشلنن سؤزلر ؛ فضولي ده ، انقلاب و سياست سؤزلرين مثال
وئرمك اولار كي، سؤزلرين آرخائيك معنالاري كيمي : نئيلرسن
اگر آتان ائشيتسه قهرايله سنه سيايت ائتسه
يئري دير آهيم ايله وئرم انقلاب سانا . 3  لئكسيك فونئتيك
ييشن سؤزلر 􀏿 ل كي معناسي قاليب ، سس تركيبي د 􀐟 آرخائيزم : او
ري ) ، 􀐙 رلو ) ب 􀐙 ؛ قانسي ( هانسي ) ، يالقوز ( يالقيز ) ، ب
گؤنلك ( كؤينك ) ، بيگي ( كيبي) 4  اتنو قرافيك
آرخائيزم : عادت  عنعنه ، معيشت طرزي ايله علاقه دار اولان
آرخائيزم مثال : باش پولو ، گئجه كسدي ، شار سالدي ، اوز
گؤرومچه يي ، آليشديم  يانديم ( بير پارچا) سال  كئچيد
، قاپدي  قاشدي ( بير نوع ماشين ) وسايير
Arxeologia : تي ايله 􀐟 قازينتي يولو ايله قديم انسانلارين مدني
مشغول اولان علم ساحه سي
Arxeoqrafia : قديم يازيلي عابيده لرين تصوير و نشري
Arxetip : قديم شكيل . آؤهنه لميش فورما
Arxetip سونراكي ديل واحيدلرينين عمله گلمه سي اوچون بير
اساس تشكيل ائدن، ايلكين ، ان قديم فورما ،عادتا يازيلي
منبع لرده ايشلديلمه ين ، بعضا پروتوتيپ و پرا فورما دا
دئييلير
Arxi fonem : قاريشيق فونم
Arxipelaq : جوغرافيادا بير  بيرينه ياخين اولان آدلار قوروپو
Arxitektonika : ه لرين آراسيندا 􀐟 بير اثرين يا خود بينانين حيص
اويغونلوق و آهنگدارليق
Arxitektor : معمار
Arxitektora : معمارليق
Arxiv : آرشيو . آؤهنه سندلري ، يازيلاري ، عابيده لري
ساخلاماق سيستئمه سالماق ، تصوير ائتمكله مشغول اولان موسسه
Arxiyepsikop : باش آئشيك . مسيحي روحاني لرين باشچي سي
Arxooloq. باستان شناس
www.azerses.org
13
Asbest : ه لر 􀐅 اودا ( آتش ) داواملي اولان ماد
( ضد آتش
Asemantik : ضد معنا . عكس معنا
Asimilasia olmuş ad آلينما آدلارين آذربايجان ديلينده فونئتيك و
م// 􀐍 اونوماستيك اويقونلاشديريلماسي : ثابت//ثابيت ، محر
د//مممد و 􀐟 اس// عابباس ، محم 􀐟 ار //جاببار ، عب 􀐟 ررم ، جب 􀏿 مح􀐙
سايير .....
Asimilasia بير سسين باشقا سسه اويقونلاشماسي ، بعضي ديلچيلره
گؤره عرب ديلينده كي ادغام سؤزونون سينونيمي ، بير نئچه
نوعو وار مثال : ايسسي // ايستس ، نارلار// ناررار
،باشلاماق // باشداماق و ..........
Asimilasialaşmış ad آلينما آدلارين آذربايجان ديلينده فونئتيك و
ار// 􀐟 اس // عابباس،جب 􀐟 اونماستيك اويغونلاشديريلماسيمثال: عب
جاببار و سايير....
Asindektik : باغلاييجي سيز
Asindetik təkrar ، بيرلشديريجي عنصري اولمايان تكرار : گؤز گؤز
تئز تئز ،گئده  گئده ، ازيم  ازيم (ازيلمك ) ، يانيب
يانيب (تؤكولمك ) و سايير
Asindeton : باغلاييجي سيز علاقه لر : اَل منيم ، اَتك منيم
Asketik : زهد . ترك دونيا . رياضت
Aspekt : گؤروش . باخيش . نقطه نظر
Aspirant : عالي مكتب يا علمي تدقيقات ايداره سينده علمي ايشه
حاضيرلايان آدام
Assa : ، ايتي و جوشقون رقص ايفا ائديلرآن سؤيل هنيلن ندا
چيخاريلان سس
Assimilasia : = بير سسين يانينداآي سسه بنزديلم هسي ( آتلار
آتدار ) . بير خالقين باشقا خالقين ديلي و عادتلري و ...
قبول ائتمه سيي نتيج هسيندئه اونون ايچريسينده ايتيب
گئتمه سي، استحاله
Assimiliator : حاآيم ميللتين ديليني ، مدنيتيني ، عادتلريني زورلا
محكوم خالقا قبول ائتديرمكله اونون ميلّي وارليغين محو ائتمه
يه چاليشان آدام
Assistent : ( ص آؤمكچي سي ( استاديار 􀐟 متخص
Assonans ثابت بيرلشمه لري تشكيل ائدن آرديجيل سيرالانان
سؤزلري ، تركيبينده عيني و يا ياخين صائيتلرين بير
بيريني ايزلمه سي و تكراري : آچيق آغيز آج قالماز 2  آلا
14
قارغادا آلاجاغين اولسون . نئچه نوعو وار ياريمچيق
آسسونانس : ايگيد اؤلر اونو قالار ، اؤكوز اؤلر گؤنو قالار.
تام آسسونانس : 1  آزاجيق آشيم، آغريماز باشيم 2  اوجونو
توتوب اوجوزلوغاگئدير .........
Assortiment : بير مالين موختليف نوعلري . چئشيد
Assosia : اتفّاق . بيرلشمه
Assosiativ : آمكچي
Assusia : ت . بيرليك 􀐟 اتحّاد . اتفّاق . جمعي
Astionim : اويكونيمين بير نوعو ؛ شَهرلرين خصوصي آدلاري
موسكووا ، باكي، شاماخي ، شوشا ، ناخجيوان ، :
Astionomia : شهر آدلارينين جمعي ، توپلوسو
Astrofizika : آسترونومييانين گؤي جسم لرينين فيزيكي آيميياوي
يتلريني اؤيرنن شعبه سي 􀐟 خاص
Astronim : گؤي جيسملرينين آدلاري
Astronom : م . اولدوز و گؤي جسم لريني تدقيق ائدن آدام 􀐅 منج
Astronomia : ، گؤي جسم لريندن اونلارين سيستميندن
قورولوشوندان منشأيي و حرآت قانونلاريندان آيميياوي
ترآيبيندن بحث ائدن علم
Astrotoponim گؤي جسملري و اولارلا باغلي آدلارين اؤيرنيلمه سيله
مشغول اولان علمي شعبه ، كوسمونيمر ده بو شعبه يه باغليدير
لار
Astrotoponimika : گؤي جسم لري آديندان دوزلينن يئر آدلاري
Astuasia : يت . بيرليك . شرآت 􀐅 اجماع . جمع
Atavizm : ه و علامتلرين نسيلده 􀐟 چوخ اوزاق اجداديندا اولموش خاص
گؤرونمه سي
Ateist : آللاهسيز ، كافر ، آللاها اينانمايان
Ateizm : آللاهسيزليق ، كافرليك ، تانري گئن
Ateli : ، ام ، نقّاش ، هئيكل تراش ، عكّاس و سايرين ايشي يئري 􀐟 رس
ايشلي
Atemporal : زامان خارجي ، زاماندان قيراق ، اوينه سيزليك
Atlas : ن سيستم اوزره توپلانميش جوغرافي خريطه لردن عبارت 􀐟 معي
اولان آيتاب
Atletik : ايدمانچيليق . ورديش
Atmosfer : و . هاوا 􀐅 فضا . ج
Atomistik : تجريدلمه
Atribut : علامت . رمز . نشان
www.azerses.org
15
Atributiv : تعيين . تعيين آيمي ايشلديلن
Auslaut : سؤز سونو
Avanqard : اؤن دسته . قاباقجيل دسته
Avaria : ماشين ، قاطار ، گمي و سايرين ايشلدييي زامان خراب
اولماسي قضايا اوغراماسي
Avtobioqrafia : بير شخصين اؤز طرفيندن يازيلميش ترجمه حالي
Avtonom söz : مستقل سؤز
Avtoportret : ام اؤز شكليني اؤز اثرينده چكمه سي 􀐟 رس
Avtoreferat : علمي اثرين مولّف طرفيندن يازيلميش ييغجام شكلي
، يازيچينين اؤز طرفيندن يازديغي بؤيوك بير اثرين خلاصه سي
Avtoritar : ه يه آور  􀐟 ميت . حؤآم ائتمه . گوبود بير قو 􀐟 حاآي
جاسيناتابع چيليگه اساسلانان
Avtoritet : ت􀐟 نفوذ . اعتبار . صلاحي
Avtosemantik : مستقل
Ayama بير شخصه و يا بيركوللئكنيوه وئريلن
ايكينجي بير آد :
Ayrofotoqrafia : طياره دن بير يئرين فوتو شكيليني چكمه . ( عكس
هوايي )
Ayuditoria : محاضره و درس اوتاغي . خطابه سالونو
Bahuvrihi.//posessiv كب سؤز : گؤي گؤز ، آجي 􀐅 صاحيبليك معنالي مر
ديل ، خوش صيفت ، قارا ساچ بو تئرمين منشأ جه هيند
ديليندن آلينميشدير .
Ballada : افسانه ، ناغيل يا خود تارخي مضموندا حكايه
شكلينده منظوم اثر
Bantizm : سويغونچولوق . غارتگرليك . تالانچي ليق
Barbar \ varvar : گوبود . وحشي . يونانلي لارين ايرانلي
( فارس ) لارا وئردييي آد
Barelyef : . ياستي سطح اوزرينده آلچاق قاباريقلي تصوير
قابارتما
Barelyeft : قابارتما شكيل . نقاشي برجسته
Barokko : 16 و 18 - اينجي عصرلرده آوروپادا معمارليق و
اينجه صنعت اوسلوبو
Baroqraf : هاوا تضييقيني ( فشار ) اؤلچن دزگاه
Bationim : سو آلتي دنيز ديبينده آي هوندورلوك ، چاي ، يارقان
و ساير شئي لرين آدلاري
Baza : اساس
16
Bazis : اساس . اؤزول . بينؤوره
Bibleizm توراتدا ايشله نن و اورادان هر هانسي ديله كئچن
مشهور سؤز ، لغت ، ايفاده ، قانادلي سؤزلر
Bibliyografi : . بير آيتابدا استفاده اولونان قايناقلاري وئرمك
آتاب نامه
Biçlamar ساكيت اوكئانين غربينده يئرلشن بعضي آدالار دا
ياييلميش هيبريد ديلدير كي، بو ديلده اينگليس سؤزلري مالايي
ديلينين قراماتيك سيستئمينه اويغونلاشديريلير
Bilabial : قوشا دوداق
Bilinqvizm : ايكي ديللي ليك
Bioligia : جانلي جسم لرين حيات و انكيشافي قانونلارينين تدقيق
ائدن علم
Bionim : جانلي اورقانيزملرين خصوصي آدي
Birema . ه دن عبارت اولان ، جوت تركيبلي كلمه 􀐟 ايكي حص
Birema : جوت ترآيبلي ايفاده . جوت ترآيبلي آلمه
Blokada : محاصيره يه آلما . احاطه ائتمه
Breşura : آتابچه . رساله
Briket : آرپيج شكيلينده پرسلنميش شئي ، ماده
Bustrofedon بير نوع يازي اوخونوشو . ايلك دفعه يونانلاردا
ولموشدور . بير ياريدا ايلك سطيري سولدا ساغا ، سون سطيري
ساغدان سولا اوخوماق . بو تئرمين قديم يونان ديلينده :
آنلاميندادير « اؤكوز جوت سورن كيمي »
Butafora : صحنه تاماشاسي اوچون لازيم اولان شئي لر
Butanik : ( بيتگي حاققيندا علم ( گياه شناسي
Butanika : بيتگي . بيتگي چيلييه عاييد اولان . اوت  علف
چيليك . غنچه
Buxalteria : محاسبات . حسابدارليق
Çar : تئزار . روسيا بؤيوك انقلابيندان قاباق شاهليق سلسله سي
آدي
Çinovnik : مأمور . حكومت قوللوقچوسو . حكومت خاديمي
Deakralizasia : .حرفلرين سسين دييشديرمه . حرفلرين سسيني
دييشديرمه اوچون قويولان علامت . علامت قويولموش
Deantroponimləşmə خصوصي آدلارين عمومي لشمه سي ويا ديگرساخه
سينه كئچمه سي و يا ديگر آدا كئچمه سي . حاجي قارا _ حاجي
قاراليق ( خسيس ليك ) ، فضولي ، بابك ( يئر آدي )
Debitiv : فعلين واجيب شكلي
www.azerses.org
17
Deduksia : بير بير عمومي فيكيردن منطقي يوللا يئني مودعا
چيخارتماق
Defakto : فاآتيك اولاراق . ايشده
Defanizm : مودافعه تاكتيكاسي
Definisia : شرح . تعريف
Defis : ايكي سوز آراسيندا سؤز هجالاريني سطيردن سطيره گئچيرديكده
قويولان آيچيك خط ( اؤرنك : باغ – باغات ، گئجه – گوندوز )
Defist : چيخارين گليردن چوخ اولماسي
Deformasia : ييشمه سي ، پوزولما 􀏿 بيرشئيين شكلي يا حجمي د
Degenerasia : طبيعي شرايطين ياخشي اولماماسي اوزوندن بيتگي و
حئيوان اورقانيزمينين نسيلدن  نسيله جيرلاشماسي ، پيسلشمه سي
، پوزولماسي
Degenerat : جسمي و روحي پوزغونلوق علامتلري اولان آدام
Deizm : آللاهين يالنيز دونياني يارادان ايلك قّوه اولدوغونو
مومكون حساب ائدن لاآين اونون بير شخصيت آيمي موجود اولوب
1 9 _ طبيعت و جمعيت حياتينا موداخيله سيني اينكار ائدن 17
اونجو عصرلرده آوروپادا ياييلان ديني  فلسفي جريان
Dekada : اون گونلوك زامان اؤلچوسو . آيين اوچده بيري
Deklamasia : . شعر و نثرين هيجانلي سس و حرآتله سؤيل همه
بديعي اوخوماق مهارتي
Deklamator : ديكلمه چي . بديعي اثرلري مهارتله اوخويان آدام
Dekorativ : بزك اوچون اولان
Delarasia : موهوم بير مسئله حاققيندا رسمي بيانات
Deliberativ sual : مصلحت سوالي
Demaqogia : مقصدينه چاتماق اوچون هر جور وعد ايله يا خود
بؤهتان و ساير له آوتله نين گئري ده قالميش حصه سيني ذوق
لرينه ، احوال روحيه سينه رياآارجاسينا اويغون لاشما ( عوام
فريبي )
Demarkasion : محدودلاشديريجي ، حدودلانديريجي
Demiork : . افلاطون فلسفسينه گؤره دونياني يارادان گوج
تانري . دونيانين روحي
Demiyurk : افلاطونون ايده آل فلسفه سينده آللاه
Demokratia : دؤولتي ايداره ايشي خالقين الينده اولدوغو ايداره
اوصولو ، سياسي قورولوش ، خالق حاآميتي اجتماعي سياسي
حرآتلر و تشكيلاتلارين بوتون اجماع عضولرينين اشتراآي ايله اير
ليلين رهبرليك اوصولو
18
Demologia : عوامانه . عوامچيليق . عوامي آلداتما
Demonik : ابليس ليك . شئيطانليق
Demoqrafia : اهالينين ترآيبيني ، آرتيميني ، مقداريني ، حرآتيني
اؤيرنمكله مشغول اولان شعبه بي
Demoratizm : عموم خالق و اهالينين حكومت و سياسي  اجتماعي
گئديشلرده اشتراآي . مجازاً : ساده ليكله حيات آئچيريلمه
Denominativ : اسمي
Denotasia ديل واحيدينين يالنيز مضمونو، اساس معناسينيايفاده
ائتمه . كوننوتاسيانين عكسي
Denotat موافيق ديل واحيدينين عكس ائتديرديگي خارجي عالمين
اشيا و حادثه لري
Denotativ ad خصوصي اسملره دئييلير ، آدين معناسينين ايفاده
اولونان مفهوما مناسيبتي
dental samit : ديش صامتلري
Deonim ləşmə : هئچ بير شكيلچي قبول ائتمه دن خصوصي آدين عمومي
« پارچا » آئشمير ، « سو » لشمه سي ( آي ، باداملي
Deonimik adyekt شكيلچي لر واسيطه سيله هر هانسي خصوصب
آددان دوزلن صفت ، ماركس //ماركسيست ، لئنين // لئنينيست
، مائو// مائويست ، توپونيميك آدلاردان دا لي// لي
//لو//لو شكيلچيلري آرتيرماقلا بو آدلار يارانير : باكي
//باكيلي ، تبريز//تبريزلي و...
Deonimik adyektiv : شكيلچيلرين آؤمگي ايله خصوصي آددان دوزلن
صفت . شكي _ شكيلي ، تبريز _ تبريز و ...
Deonimik subustantiv شكيلچيلر واسيطه سيله هر هانسي خصوصي
آددان ياراديلان عمومي آدلار دينامو //ديناموچو، سليان
//سليانچي و
ساير.........................................
Depropriativ هر هانسي خصوصي آددان ياراديلان باشقا خصوصي آد
كورچايي //كورچايلي ، آران //آرانلي ، ستّار خان //ستّار
خان كوچه سي و سايير..........................
Deputat : اهالي طرفيندن سئچيلميش نماينده . ميللت وآيلي
Deqradasia ييشمه لري او ديلين اصل 􀏿 ديلده باش وئرن د
تلرينين پوزولماسي ، ديلين كورلانماسي، خراب اولماسي 􀐟 خصوصي
كيمي قبول ائتمه
Derivasia : شكيلچي واسيط هسي ايله سؤز دوزلتمه . اآلرله سؤز
دوزلتمه
www.azerses.org
19
Derivasia ديله مخصوص مودئللر اساسيندا شكيلچيلر واسيطه سيله
يئني سؤز دوزلتمه .ايلكين دئريواسيا : سؤز كؤكوندن يئني
سؤز دوزلتمه . ايكينجي دئريواسيا : دوزلتمه سؤزلردن
شكيلچي واسيطه سيله يئني سؤز دوزلتمه
Derivasion دئريواسيا يولو ايله دوزلن سؤزلرين معناسيا
دئريواسيون دئييلير . دئريواسيون يارادان شكيلچيلره ده
دئريواسيون مورفئم دئييلير
Derivat دوزلتمه سؤز ، دوزلديلن سؤز
Derivat : تؤرمه سؤزلر . تؤرنمه
Derivatologia : سؤز ياراديجيليغي
Dertivalizasya : دارتيلميش . خيردالانميش . اوغولموش . اويودولموش
Desemantik ləşmə اؤز معناسيندان محروم اولماق ، لئكسيك معنادان
اوزاقلاشما و يالنيز قراماتيك معنانين ايفاده سينه ،
چئوريلمه ، كمكچي فعللر بونا اَن ياخشي مثالدير
Desiqnat : اشاره له نن
Deskriptiv : تصويري
Despotik : ظولمكار . استبدادچي . حاآم مطلق
Despotizm : . استبدادا اساسلانان دؤولت قورولوشو . استبداد
مطلقيت
Destroktiv : ويران ائدن . خرابلايان . اوچوران
Detal : ات 􀐅 ه لري . ان خيردا تفرع 􀐟 ماشين و دزگاهين خيردا و ايري حص
Detal : عات . بؤلوم . قسمت 􀐅 جزئيات . تفضيلات . تفر
Detal laşdırma : دقيق لشديرمه . بوتون جهتلري نظره آلماق
Detektiv : جاسوسلارين ماجرالاريني تصوير ائدن
Determinativ : تعيين
Deviz : . اساس بير فيكرين ، مسله نين قيسا شكيلده ايفاد هسي
مولفين اؤز آد و فاميليياسي عوضينده اثري اوزرينده يازديغي
سؤز يا عبارت
Deyktik : اشاره ائديجي
Dezertiv : اجتماعي ، نظامي و ساير وظيفه سينده بويون قاچيران
آدام
Dialekt : يئرلي شيوه . لهجه
Dialektika : بير شئيين حرآت و انكشاف پروس هسي . مباحثه
آپارماق . مباحثه ده منطقي دليل لر گتيرمك باجاريغي . طبيعت
، جمعيت و تفكورون حرآت ، دييشمه و اينكيشافينين عمومي
قانونلاريندان بحث ائدن علم
20
Dialektizm : محلي ديلدن  لهجه دن ادبي ديله آئچن سؤز ، ايفاده
Dialektologia : ديلچيلييين ديلده اولان لهج هلر و شيو هلريندن بجث
ائدن علم شعب هسي
Dialektoqrafia : ديلچيليك جوغرافياسي
Dialoq : ادبي اثرين ايكي شخصين صحبتي شكلينده يازيلميش
حصه سي . دانيشيق
Diapazon : حجم . مقدار . دايره . موسيقي ده موغنّي و يا
موسيقي آلتينين چيخارا بيلج هيي سسين گئنيشليك دايره سي
Diapazon : موغّني يا خود موسيقي آلتينين مالك اولدوغو موختليف
يوآسكليكده اولان سس لرين مجموعسو . مجازاً بير شئيين هجمي ،
اؤلچوسو ، درجه سي
Diaqnostik : خسته لييين خصوصيتيني بيلديرن
Diatez : اورقانيزمين بعضي خسته ليكلره مئيلي
Didaktik : اؤيرنيش اوصولو . اؤيرنمه يوللاري
Diferensial : معنا فرقلنديريجي
Diffozia : لرين 􀐅 قاريشما . مولئكوليار حرآت نتيجه سينده ماده
تدريجاً قاريشماسي
Diffuz : آيدين اولمايان؛ غير دقيق
Difrensia : تجزيه
Difrensia : فرقلنمه . آيريلما . طبقه لشمه . برابر اولمايان
Difrensia : برابر اولمايان ، فرقلي موختليف درج هلره آيريلميش
Diftonq : بير هجادا تلفظ ائديلن ايكي صائتين بيرلشم هسي
Diftonq : ، مرآب صائت، جوت آوازلي صائت . ايكي مصوتين بيرلشيب
بير هجا تشكيل ائتم هسي
Diksia : سؤزلرين تلفّظ طرزي
Diktator : دؤلتي اداره ائتمكده غير محدود حقوقا ، اختيارا ماليك
اولان شخص
Diktatora : حاآيم صنف گوجونه استناد ائدن غير محدود دؤولت
حاآميتي
Dilemma : ايكي مومكون شئيدن بيرين سئچمه
Diletant : خصوصي حاضيرليغي سيستيماتيك بيليگي اولمادان بير علم و
يا صنعت له مشغول اولان آدام . هوسكار . علاقه مند
Dinamik : حرآت و گوجون تأثيري ايله علاقه دار اولان . داييمي
ه سي چوخ اولان 􀐟 حرآتده اولان . داخيلي قو
Dinamik vurğu : گوج وورغوسو
www.azerses.org
21
Dinamika : قووه تأثيريندن آسيلي اولاراق جسملرده عمله گلن
حرآتين قانونلاريندان بحث ائدن شعبه . بير شئيين حرآت حالي
اينكيشافينين دييشم هسينين گئديشي . حرآت . گئديش
Dinamometr : ت اؤلچن 􀐟 گوج اؤلچن . قو
Diqraf : ايكي لي حرف
Direktor : مؤسسه ، ايداره يا خود مكتب مديري
Disertasia // dissertasia : علمي درجه لماق اوچون آچيق مودافعه
ائديلن علمي اثر . ( دفاعيه پايان نامه )
Disertasia : . علمي درجه آلماق اوچون مدافعه اولونان علمي اثر
رساله
Disfemizm : سؤزونه defanizm باخ
Disharmonik : آهنگسيزليك . هارمونييانين پوزولماسين
Disimilasiya : اوخشارليغي ، بنزرلييي پوزان دييشيكليك . آرديجيل
گلن عئيني سسلردن بيرينين باشقا سسله عوض اولونماسي ( اؤرنك :
ضرر = ضرل )
Disk : ياستي ، گيرده لوحه
Diskant : اوشاق سسي
Diskosia // diskossia : مذاآره . مباحثه . دانيشيق
Diskusia : بير مباحث هلي مسئله نين مطبوعاتدا و سايرده آچيق
مذاآره سي
Dispot : علمي ، ادبي موضوعا داير آچيق مباحثه
Dissonans // disonans : . سسلرده آهنگسيزليك . قاريشيق ليق
اويغونسوزلوق
Distansia : مسافه . فاصله . آرا
Distille // distillat : مايع لري قايناداراق ترآيب حص هلرين آييرماقلا
تميزلمه . صافلاشديرما . تقطير
Distiributiv say : بؤلوشدوروجو ساي
Distriptiv : چوخ دفعه لي ليك
Divergent : سؤزونه allofon باخ
Diversant : تخريباتچي . تخريب ائدن آدام
Dividend : هر بير سهامدارين پايينا دوشن گلير
Diziunksia : بؤلوشدورمه
Diziunktiv : بؤلوشدورمه
Dlimitativ : حدودلاشديريجي . محدودلاشديران
Dogmatizm : احكاملارا اساسلانان غير تنقيدي تفكر . مجردليك
22
Doktorina // doktorin : علمي ، سياسي ، فلسفي نظريه
Dolos // Dolus : ساخسي قاب قاييران اوستا
Donos : بير آدامين حاققيندا حكومت اداره لاري و نماينده لرينه
گيزلي اولاراق وئريلن معلومات و خبر
Doqma : بوتون دؤورلرده و تاريخي شرايط اوچون دييشمز بير
حقيقت آيمين قبول ائديلن حؤآم و مدعا
Dorsal samit : ديل اورتاسي صامت
Dosent : عالي مكتب معلمينين پروفسوردان آشاغي ، آسسيتئنت دن
يوخاري علمي درجه
Dotasiya : آرتيق خرج ، ضرر يا خود احتياجلاري اؤدمك اوچون
مؤسسه و تشكيلات طرفيندن وئريلن علاوه پول يارديمي
( مساعده )
Dovrian : زادگان . مولك دار و اونلارين نسليندن امتيازلي آدام
Drama // dram : صحنه ده ايفا اولونان دييالوق شكلينده يازيلان
ادبي اثر . مجازاً فاجعه لي ، اضطرابلي
Dramatik : فاجعه لي . سارسيديجي . آغير و گرگين
Dramatorg : درام يازان يازيچي
Drijor : ارآستر و تاماشا يا اوپئراني ايداره ائدن شخص
Drimonim : هر جور مئشه ، آغاجليق ساحه سي آدي
Drojina : دسته . گروه . پليسه يارديم ائدن آؤنوللو دسنه
Dromonim : ، هر جور يول آدي ( يئر آلتي ، يئر اوستو ، هاوا
سو )
Dual // duval : . ايكي اساس ضد قوه فلسفه نظريه سي . خير _ شر
مونيزم فلسفه سينين ضدي
Dualizm // duvalizm : ايكي چيليك . هر شئي ده ايكي قارشي شئي
اولدوغونو دئين فلسفه
Dublet : هر بير شئيين ايكينجي نسخ هسي . ايكي عئني شئي دن بيري
Dublikat : اصل سندي عوض ائدن ايكينجي نسخه سي ، صورتي
Duet : هر بيري مستقل اولماق اوزره ايكيليكده اوخونان و
چالينان موسيقي اثري
Durativ tərz : اوزون مد تليك طرز
Edofazia : داخلي نطق
Efenizm : معين شرايطده قابا و نامناسب سؤزلرين يئرينه
ايشلديلن باشقا داها اينجه سؤز يا ايفاده، آنتي فرا ز
( اؤرنك : يالان دانيشيرسان = دوز دئميرسن ، آرواديم =
اوشاقلارين آناسي ، ائششك = اوزون قولاق )
www.azerses.org
23
Effekt : تأثير . نتيجه
Effektiv : تأثيرلي ليك . تأثير باغيشلاما قابليتي ، نتيجه سي
Efir : ، قديم يونانلي لارين تصورونجه هاوانين ان يوخاري ، ساده
تميز و شفاف طبق هسي . دونياني احاطه ائدن هاوا
Egoist : ه نن . اؤزونو يوآسك توتان . اؤز منافعيني 􀐟 اؤزونو بي
دوشونن آدام
Ekklezionim : مراسم لرين ، عادت _ عنعنه لرين حياتا
گئچيريلدييي يئرلرين خصوصي آدي ( گؤي مچيد ، صوفيا آليساسي
و ... )
Eklektizm : د اولان فيكير و نظري هلرين پرنسيبسيز و 􀐅 بير بيرينه ض
مكانيكي صورتده بيرلشديريلمه سي
Ekliptika : ( ياره لرين دولانديغي آيلا (هاله 􀐟 مدار . س
Ekologia : حئيوان و بيتگي اورگانيزملرينين محيطله قارشيليقلي
مناسبتيندن بحث ائدن علم
Ekskavator : قازان . قازيجي . حفّار . قويو قازان
Ekskors : آؤمك چي . مسئله ني آيدينلاشديرماق، اوچون مسئل هدن
حاشيه يه چيخماق
Ekskurs : آؤمكچي  مسئله ني آيدينلاشديرماق اوچون اساس
موضوعدان حاشيه چيخماق
Ekskursia : لنجه مقصدي 􀐙 علمي و يا اؤز معلوماتيني آرتيرماقدا اي
ايله تشكيل ائديلن ...
Eksoqamia : اؤز طايفاسيندان ، اؤز قوهوم اقرباسيندان قاداغان
ائدن عادت (ائولنمكده )
Eksperiment : علمي تجربه . سيناق
Eksperimental : تجربه اوچون آيريلميش . تعيين ائديلميش
Ekspertiza : دوزگون قرارا گلمك اوچون هر هانسي بير مسئل هنين
ص لر طرفيندن اؤيرنيلم هسي 􀐟 متخص
Ekspirator : وورغو . ديناميك وورغو
Eksponat : سرگيده ، موزئيده گؤستريلن بير شئي
Ekspresiv : بلاغت . فصاحت
Ekspressiv - lik : معنالي ليق . تأثيرلي ليك. ايفاده لي ليك
Ekspromet : حاضيرلاشمادان دؤشدن سؤيل هنن نيطق ، شعر يا خود
چالينان موسيقي اثري
Eksproperyasia : بير صنف يا اجتماعي گروپ طرفيندن باشقا صنف و
اجتماعي قروپو اؤز اولكي وضعيتيندن محروم ائديلم هسي
Ekssentrik : عمومي، مرآزي اولمايان
24
Ekssentrik : ضد گؤروشلر . غير عادي و چوخ گولملي اوصوللار
اسسيندا اولان
Ekstensiv _ lik : ( تجه ( مقدارجا 􀐟 تجه دئييل ، آنجاق آمي 􀐟 آيفي
آزمان ، گئنيشل هنن
Ekstern : موافق مكتبده اوخومادان آناردا حاضيرلاشاراق ،همين مكتب
آورسونون امتحانلارين وئرن آدام
Eksterritorial : توخونولماز . توخونولمازليق حقوقو . بير اؤلك هده
اولان نماينده نين يئرلي قانون لارا دئييل آنجاق اؤز دؤولتينين
قانونلارا تابع اولماق حقوقو
Eksteryer : حئيوانين خارجي گؤرونوشو و قورولوشو
Ekstralinqvistik : ديل خارجي
Ekstralinqvistik : خارجي ديلچي ليك
Ekstratemporal : زامان خارجي
Ekstremist : ب . سياسي مسئله لرده آشيري 􀐟 سياستده افراطي متعص
وبه صاحيب اولان آدام 􀐟 تعص
Ekstremizm : سياستده افراط گؤروش . افراطچيليق
Ekvivalent : ه لي . عئيني معنالي . تنليك 􀐟 برابر قو
Ekvivalent: ه لي ، عئيني معنادا اولان 􀐟 عئني قيمتلي برابر قو
ريني تمثيل ائدن متاع 􀐙ي􀏿 تنليك . باشقا بير متاعين د
Ekzonim : خارجي آد . بير ديله اويغون اولمايان خارجي ديلدن
گلمه آدين سسلنيلمه سيندن يارانان آد ( آتن _ آفينا _
پاريس _پاريژ )
Ekzotermik : ايستيليك وئرن ايستيليك چيخماسيله باغلي اولان
Ekzotika : . ت􀐟 آوروپا اؤلك هلري اوچون غير عادي اولان مدني
آوروپاليلارا غير عادي گؤرونن هر شئي
Elegia : مرثيه طرزينده يازيلميش شعر . آغي . ساغي
Element : . تأمين ، بوتؤوون ترآيب حص هسي . آدام . شخص . عنصر
ه سي 􀐟 هر هانسي بير ماشين ، قورغونون اسا س حص
Elementar : ابتدايي . باشلانقيج . بير شئيين آنجاق اساسلارينا
عاييد اولان . ان ساده ، ان ابتدايي ، ان واجيب ، ان
لازيملي . اساس
Elit : . بيتگي و حئيوانلارين ان سئچمه ان ياخشي نسخه لري
جمعيتين يوخاري ، ئچيلميش طبق هسي
Elizia : سس دوشومو
Ellin : قديم يونانلي لارين آدي . هئلئن
Ellinist : قديم يونان فيلولوژيياسي متخصصي
www.azerses.org
25
Ellinizm : اسكندرين ايستيلاسيندان سونرا باشلانان قاريشيق
يونان _ شرق مدنيتينين چيچكلنم هسي دؤورو . هئلئنيزم
Ellips // ellipsis // elliptik : جمله ده ، آسانليقلاآ نلاشيلان سؤزون
بوراخيلماسيندان عبارت تامتاراقلي اوسلوب
Emanasia : قورتارما . آزادليق . خيلاص
Embarqo : بير اؤلكه يه گتيريلم هسي و اورادان مال چيخاريلماسي
قاداغان ائديلمه
Emblem : . هر هانسي بير آنلاييشين ايفاده ائدن شرطي . نشان
رمز ( اؤرنك : گؤيرچين صلح ائمبلئمي دير )
Emfatik vurğu : هيجانلي وورغو
Emissia : قيمتلي آاغيذلار و آاغيذ پوللار بوراخيلماسي
Emosia : سليس . ديلي چوخ آيدين
Emosiona : اؤزونو ساخلايا بيلم هين . هيجانلي
Emosional : هيجانلي . تأثرات لا دولو
Emosiyona nida : اصل ندا
Emperizm : ايدراك اوچون يالنيز حسي قاوراييشي ، تجروب هني
اساس حساب ائدن ، نظري عمومي لشديريلمه لري قبول ائتمه يه
فلسفه جرياني
Emprik : يالنيز تجروبيه اساسلانان . تجروبي
Endemik : ن بير يئره خاص اولان 􀐟 يئرلي .معي
Endoqamia : ابتدايي خالقلاردا آنجاق قوهومدان ، طايفادان
ائولنمك عادي
Endosentrik : داخلي
Enfekt : تأثير . نتيجه
Ensiklopedist : گئنيش ، هر طرفلي معلوماتي اولان آدام
Ensiklopedizm : گئنيش ، هر طرفلي معلومات ، تأثير
Entomologia : حئيوان شناسليقين بؤجك ( حشره ) لردن بحث ائلين
شعبه سي . حشره شناسليق
Entorziast : بوتون قووه سي ايله بؤيوك شوق و هوسله ايشل هين
آدام
Eolit : داش دؤورونون ، ان قديم ابتدايي داش آلتلري قايريلان
مرحله سي
Epanalepsis : باخ آناديپلوسيس سؤزونه
Epidemia : هر هانسي بير يولوخ ( مسري مرض ) خسته لييين گئنيش
ياييلماسي
26
Epidet// epitet : مجازين نوعلرينده بيري اولوب ، بير سؤزو
تلنديرمك ، زنگينلشديرمك ، اوچون علاوه ائديلن سؤز 􀐟 قو
( اؤرنك : ملك سيمالي ، پولاد جانلي )
Epigon : اؤزونون مستقل ياراديجيليق سيماسي ( تفكّرو ) اولماييب
هر هانسي بير سياسي  ادبي ، علمي جرياني تقليد ائدند
يازيچي عاليم . تقليدچي
Epigram : قديم يونانلاردا عابيد هلر ، بينالار ، هدي هلر
اوزرينده يازيلان يادگار
Epik : حماسي
Epikor : مجازاً آئفجيل ، عشرت پرست . حياتين معناسيني يالنيز
آئفده ، عشرتده آختاران
Epiletnika : اويغون . موافق
Epiloq : قورتولوش . سون . مقطع . سون سؤز
Epiqraf : بير اثرين باشيندا و يا اونون آيري _ آيري
يئرلرينده ، فصيللرينده يازيلان جمله ، ضرب المثل ، حكمتلي
سؤز
Epiqrafi : يازي آراشديرما . يازيلارين اوزونو آؤچورن اينجه لين
بو يولدا تاريخه يارديم ائدن علم
Epiqrafik : قديم خطّي آتابلارين تطبيقي ايله مشغول اولان عاليم و
علم . قديم نسخه ال يازمالاري تدقيق ائديب معاصر شكيلده
يازماق
Epiqram : قديم بينالاردا ، آبيده لرده يادگار اوچون يازيلان
يازي _ تاريخ
Epiqul : تقليدچي . تقليد ائل هين
Epistolia : مكتوب شكلينده يازيلميش
Epitafya : قبير و باش داشي يازيلاري
Epitet : اوبرازلي تعيين
Epizod : اتفّاق . حادثه . ناغيلين بير قولو  حادثه سي
Epizodik : تصادفدن تصادفه اولان
Epolet : ( بزآلي ، ايشلم هلي ظابيط ( نظامي درجه ، افسر
پاقونو، پاگون
Eponim : ، شخص آديندان دوزلن ديگر آد ، خصوصي ايله طايفا
نسيل و ... آدلار .
Eponim : هر بير آد دا اشتراك ائدن شخص آدي
Epopia : تاريخي رمان . بؤيوك تاريخي داستان
Epos: داستان . ناغيل . يازييا آلينميش ميللي داستانلار
www.azerses.org
27
Epoxa : تاريخ . دؤور . عصر . زامان
Epstuliar : يازيلي . آتبي . مكتوب شكيلده يازيلميش
Era : عصر . دؤوره . مبداء تاريخ
Erezia : تورپاغين اوست قابيغينين ياغيش ، سو و ساير واسط هلرله
داغيلماسي ( فرسايش )
Eridusia : هر بير ساحه ده درين بيلمك ، علمين هر بير قولوندا
درين معلومات
Erotema : ريتوريك سوأل
Erotik : ( شهواني حسلري ايفاده ائدن ( سئكس
Erozia : ( آشينما . دييشمه . ( دگرديسي . فرسايش
Eskiz : تاسلاق . طرح . هنري اثرين رسمين ، شكلين بير حصه سينين
ايلك قاراسي
Eskkursia : باشلانما . باشلانقيج
Estatist : آمار چي . حسابلاماچي
Estetik : اعتدال . توازن . سكونت حالي . مجازاً گؤزلليك
Estrada : آچيق مئيدانلاردا آوتله قاباغيندا چيخيش ائدن
صنعتكارا قورولان آچيق صحنه ، بو فضادا ايفا اولونان
موسيقي اثري
Etalon : ايشلنمه آده اولان اؤلچو آلتلرين يوخلاما اوچون ان دقيق
اؤلچو آلتي . عيار
Etalon : عيار . درجه . قيليق
Etik : يت . بير شئيين ياخشي  پيسلييين 􀐟 اخلاقي . خصوص
لَمه . اخلاق علمي . آداب 􀏿 اينج
Etika : ، اجتماعي شعور فورمالاريندان بيري ، اخلاق ، تربيه
ات حاققيندا فلسفي نظريه 􀐟 معنوي
Etimologia : ه سي ، سؤزلرين قوهوملوق علاقه لري و 􀐟 ديلچيلييين بير حص
منشأيندن بحث ائدن علم
Etimoloji omonim : تاريخي اومونيم
Etimoloqia : لغتين آؤآوندن دانيشان علم
Etimon باشقا ديلدن آينميش سؤزون معناسي ،آدين قديم و
ايلكين فورما و معناسي
Etnogenez : سؤزونه . خالقلارين منشأيي etnoqrafia باخ
Etnogenez : هر هانسي بير خاليقن منشأيي
Etnografia : تلرين اونلارين مدني  􀐟 خالقلارين مادي  معنوي مدني
تاريخي علاق هلرين تدقيق ائدن علم
Etnohidro oronim : خالق آديندان تؤرنن سو و داغ آدي
28
Etnohidronim : خالق و طايفا آديندان تؤرنن سو و مسكن آدي
Etnomik hidronim : خالق و ميلّتله باغلي سو آدي
Etnonimia : طايفا . نسل . تيره . خالق و ميللت آدي ، توپلوسو
Etnonimika : ائتنونيملردن بحث ائدن علم ساحه سي
Etnoorohidronim : خالق آديندان تؤرنن داغ و سو آدي
Etnooronim : خالق ، ميلّتله باغلي داغ آدي
Etnooykonim // etnonimik oykonim : ائتنونيملردن تؤرنن هر جور
ياشاييش منطقه آدلاري
Etnooykonim : طايفا آديندان تؤرنن داغ و ياشاييش مسكني
Etnooykooronim : داغ و طايفا آدي ايله باغلي ياشاييش يئري
Etnoqenes : خالقين منشأيي
Etnoqrafia : . خالقين مادي _ مدني معنويتيت تدقيق ائدن علم
خالقين ياشام و عنعن هلرين و خصوصيتلريندن دانيشان علم
Etnoqrafik : سوي شناسليق . شجره شناسليق . قان يادداشي
Etnotoponim : خالق آديندان يارانان جوغرافي آدي
Etod : بير اثرين ايلك قاراسي . آيريجا بير مسئل هيه حصر
اولونموش ادبي اثر
Evfonia : نطقين آهنگ دارليغي
Evident obraz : آشكار اوبراز
Evolyusionizm : ه سي 􀐟 تكامل نظري
Ezop : الي رمز لر 􀐟 اوستو اؤرتولو ، معم
Ezop : فيكرين اؤرتولو شكيلده ايفاده اولونماسي . ايهام
Fabola : ور اولونان حادثه لر مضمونو 􀐟 ادبي اثرده تص
Fabula : تمثيل . ناغيل . بديعي اثرده آرديجيل صورتده تصوير
اولونان حادثه و ايشلرين قيساجا مضمونو
Faksimile : ال يازما سند . امضاء
Faksimile : آليشه . چيخارديلميش صورت
Fakt : يه 􀐅 حقيقتاً اولموش حادثه ، احوالات ، قض
Faktik : گئرچك . حقيقت فاآتلارا اساسلانان
Faktik : حقيقي . واقعي ،مستند
Fakultativ : مجبوري اولمايان ، آؤنوللو ، اوز آرزوسو ايله
سئچيلن
Fakultə : عالي مكتبلرده درس فرقلري اوچون بير  بيريندن آيريلان
شعبه
www.azerses.org
29
Fanatik : يندن آشاراق ، باشقا ديللره 􀐅 ب . ديندارليغي حد 􀐟 متعص
دوشمن مناسبت بسل هين آدام
Fanatizm : متعصب آدامين دوشونجه و حرآت طرزي . عقيده يه غير
عادي صداقت .تعصب آئشليك
Fandamental // fontimental : اساس . بنيان . اؤزول
Fantast : خيال پرست
Fantastik : . حقيقي اولمايان . دوز اولمايان . غير واقعي خيالي
لي 􀐟 تخي
Fantastika : لي 􀐟 ور . تخي 􀐟 خيالدا يارانان فيكيرلر . خيالي تص
Fantazia : ور 􀐟 بير شئيي اويدورما ، تص 􀐴 لي . خيالا 􀐟 ياراديجيليق تخي
ائتمه باجاريغي
Fason : بيچيم . اولگو . مدل
Fatalizm : قضا و قدر ، اولاجاق ، طالعه ، قسمته اينانما
Fauna : حئيوانات عالمي . بوتون حئيوانلار نوعلري
Federasia // federativ : تلرين 􀐟 اتفّاق . بيرلشمه . آيري  آيري جمعي
تشكيلاتلارين اتفّاقي . موختليف دؤولتلرين واحيد بير دؤولتده
بيرلشمه سي
Felisism : مصدر
Felyeton : گولونج ، تنقيدي مقاله
Felyeton : نقصانلاري ، چيرآين عمللري ايستئهزا ائدن قزئت و يا
ژورنال مقال هسي
Fenologia : ايلين ، فصيل لرين دييشم هسينه باغلي بيتگي و
حئيوانلارين واخت آشيري باش وئرن حادث هلري اويرنن بحث
Fetişizm : بوت لره تاپينما . بوت پرستليك
Fideizm : ، ديني اعتقادين علمي ادراآدان اوستون توتان
اعتقادين عاغيلدان اوستون اولدوغونو ادعا ائدن دونيا
گؤروشو
Filial : ن درجه ده مستقيل لييه 􀐟 بؤيوك اداره ، مؤسسه نين معي
ماليك شعبه سي
Filologia // filolojia : هر هانسي بير خالقين ديل و ادبياتيني اؤيرنن
علم
Fiqor : گؤرنوش . وضعيت . رقص و يا ايدمان حاليندا وضعيت
Firikativ : سورتونن سس
Fito oronim // fitonimik oronim : بيتگي و آغاج آديندان دوزلن داغ
آدي
Fito toponim : بيتگي و آغاج آديندان دوزلن جوغرافي آدي
30
Fitonim : هر جور بيتگي و آغاجين آدي
Fitonimik hidronim : بيتگي و آغاج آديندان تؤرنن سو آدي
Fitonimik oykonim // fito oykonim : بيتگي و آغاج آديندان دوزلن
ياشاييش و يورد آدي
Flarmonia : آنسرتلر تشكيل ائدن و موسيقي صنعتينين تبليغ ائدن
جمعيت و يا ايداره
Fleksia : سونلوق . سؤزلرين حاللانما و يا تعريف زاماني دييشمه
سي
Fleksia : سؤزلرين حاللانماسي يا تصريف زماني دييشن سونلوغو
Fnomen : چوخ چتين گؤرونن حادثه . خارق العاده . عجيب
Foklor : شفاهي خالق ياراديجيليغي
Fokos : ( گؤز باغليجا . مجازاً حوققا ، اويون بازليق ( شعبده
Folko etimolojia : عموم خالقين و عادي جماعتين بير سؤزون منشأيينه
داير دوشونجه سي
Fon : سس . صدا
Fond : ي واسيطه 􀐅 بير مقصد اوچون آيريلان پول و يا ماد
Fonem : بير ديلين سؤز و يا مورفئمينين معناسيني فرقلنديرمك
واسيطه سي ساييلان دانيشيق سسي
Fonetika : ديلين سس قورولوشو . سس ترآيبي
Fonksiyonal : مظهري . عملي . پديده
Fono metr : سسين گوجونو اؤلچمك اوچون آلت
Fonoloji : فونئتيكا . سس بيلگيسي
Fonomorfoloqia : سؤزونه morfo fonemika باخ
Fonoqraf : سس يازماق اوچون جيهاز . سس يازان
Fonotika // fonetika : سس يازيلارينين توپلوسو
Formal : ظاهري . گؤرونوش
Formal : رسمي . قانوني فورمايا اويغون اولان
Formalizm : تي ضررينه اولاراق ، اونون آنجاق ظاهري 􀐟 ايش ماهي
ت چيليك 􀐟 جهتيني رعايت ائتمه . رسمي
Formasia : اولان تيپ 􀐟 قورولوش . اينكيشاف مرحله سينه خاص
Forum : قديم رومادا : شهرين اجتماعي حياتينين مرآزلشدييي يئر
يا مئيدان
Foto : ايشيق
Fotorist : قاباق گؤرنليك . گلَجه يي گؤرمك . آينده نگري
Fotorizm : يئني اوسلوب ياراتماغا چاليشان فورماليست جرياني
www.azerses.org
31
Fotoxronika : حادثه لرين شكيل لرله گؤسترلم هسي
Fraksia : ه . بير تشكيلاتا ايكي تيره ليك سالان آدام 􀐟 حص
Fraqment : پارچا . قيريق . بير اينجه صنعت اثرينين سالامات
ه سي 􀐟 قالميش حص
Fraqment : ه . بخش 􀐟 پارچا . حيص
Fraz : ايفاده . جمله . عبارت
Fraza : جمله . سخن آوتاه
Frazeologia : بير بير ديله خاص اولان ثابت سؤز بيرلشملري و
ايفالارين مجموعسو
Frekventativ : چوخ دفعه ليك لي
Funksia : وظيفه . فعاليت دايره سي
Funksia : وظيفه . عمل . ايش . باشقا حادثه لردن آسيلي اولان و
دييشديكجه دييشن
Funksional : بير شئيين قورولوشوندان دئييل ، فعاليتيندن آسيلي
اولان
Funologia : سسلرين سيستئميني و اونلارين دييشم هسيني اؤيرنن بحث
Geminasia : تكرار
Geminat : تكرار صامت
Generativ : دن 􀏿 ديجي . تؤر 􀏿 تؤر
Genetiv : ييه ليك حال
Genoloji : ژن شناسليق . قان يادداشي . نژاد شناسليق
Gerb : ميلّت و يا دؤلت و يا بير شهر يا خود قومه عاييد اولان
بايراق . سانجاق
Ginetik nitq : ال حرآتي ديل
Haplolojia : هجا دييشم هسي . هجا ديسيميلاسيياسي
Helonim : هيدرونيمين بير نوعو . باتاقليق و باتاقلاشميش يئرلرين
خصوصي آدي
Hidro oykonim // hidronimik oykonim : سو آديندان تؤرنن ياشاييش و
يورد آدي
Hidronim : طبيعي و صونعي سو اوبيئكتي آدي
Hidronimləşmə : عمومي آدين سو آدينا آئچمسي
Hiperbela : مبالغه
Hipokovistik : عزيزله ييجي
Hipotetik : احتمالي
32
Hipotez : يه . ايلك دفعه ارايه اولان و ثابت اولماميش 􀐅 فرض
مسأله . بيرينجي شكيل
Hominalizasia : سؤزونه subustantiv ləşmə باخ
Homogen : بير آؤآلو . بير منشألي
Hurizontal : موازي . افقي . بير خطّده اولماق
Ideom : اولان و باشقا ديله ترجمه 􀐟 استعاره . بير ديله خاص
اولمايان نيطق و سؤز
Ideoqrafik yazı : هيروگليف يازي . بير آنلامي ايفاده ائدن شرطي
اشاره
Ideoqramma : ايدئو گرافيك ايشاره . هر هانسي بير آنلاييشي
ايفاده ائدن شرطي ايشاره
Idiolek : فردي شيوه
Ierarxia : آشاغي روتبه لي لرين يوخاري روتبه لي لره تابع اولما
قايداسي . سلسله مراتب
ikonat : آللاهين يا خود اوليالارين شكلي . علامت . رمز . نشان
Ikonoqrafia : رسم و يا هئيكل تراشليق اثرلرينده تصوير ائديلن
صورتلرين تصويري و تدقيقي
Illostrativ : تصويري . تشريحي . شكيل وئرمه . مجازاً مثال گتيرمه
Immunitet : توخونولماز حقوق
Imperativ : فعلين اساس فورماسي . آؤك
Imperfektiv : بيتمه ميش
Implist : گيزلي . اؤرتولو . پنهان
Impravizator : بديهه دئين . بداهه چي
Improfizasia : في البداهه . حاضيرليق اولمادان ادبي بير وئرليش
باشلاما ، شعر و موسيقي اجرا ائتمك
Infermasia : معلومات . خبرلر . آگاهي
Infiks : ايچ شكيلچي
Infinitiv : مصدر
Informativ : معلومات . آگاهي . بيليك . اؤيرديجي
Inisiasia : آد و آتا آدينين باش حرفلري
Inkorpor dil : فورماسيز ديل
Inkorporasia : سؤزونه qolofrasis باخ
Instinkt : غير ارادي و شعوري اولاراق مقصده اويغون حرآت
ائتمك . ايش قابيلييتي
Intellekt : شعور . هوش
Intensiv : ثمره لي . فايدالي . گرآلي
www.azerses.org
33
Intensiv tərz : ت لنديريجي طرز 􀐅 شد
Intensivlik : ( گوج ( سسين گوجو
Inteqrasia : ه􀐟 انتئگرال . اتحّاد . اتفّاق . بيرلشمه . تامام حص
لرين تام شكيلده بيرلشمه سي
Interdental samit : ديش آراسي صامت
interlinqvistik : ديللر آراسي
Internasyonal söz : بين الملل سؤز . بين الخالق سؤز
Interpretasia : ايضاح . تفسير . شرح ( بير موسيقي اثرينين ادبي
اثرين و يا دراماتيك رولون آرتيست طرفيندن اؤزو باشا
دوشدويو آيمي ياراديجي صورتده ايفا ائديلمه سي
Interpretasia : ايضاح . تفسير . شرح . ادبي اثر و يا آرتيست
طرفيندن ياراديجي صورتده ايفا ائديلمه سي
Intervokal : ت􀐟 ايكي صامت آراسيندا اولان مصو
Intestink : دروني . داخلي . ايچدن گلن
Intim : صميمي . محرم
Intonasia : و هيجان 􀐟 س . ايچدن گلن حس 􀐟 دويغو . ح
Intonasia : جمله نين فونولوژيياسي . سس تونونون اوجاليب
آلچالماسي
Intonem : ايكينجي فونئم
Intralinqvistik : ديل داخلي
Inversia : سؤزلرين عكس سيراسي
Inxoativ : باشلانقيج . آغاز
Ironia : آنايه
Iterativ : تكرار
Izolyasia : تجديد اولونما
Izosemia : تك معنالي ليق
Janr : اوسلوب . طرز
Jarqon : ن اجتماعي قروپ ايچريسينده باشا دوشولن 􀐟 يالنيز معي
شرطي ديل . عموم خالق ديليندن آيريلان و اؤزونه مخصوص سؤز
ايفاده لري ايله فرقلنن معين اجتماعي قروپون دانيشديغي ديل
Jest : دانيشارآن ال  قول حرآاتي
Jurnal : آتابچه شكلينده نشر ائديلن دؤوري مجموعه
Jurnalistika : ت􀐟 الي 􀐅 ژورناللاردا ، قزئتلرده ادبي ، سياسي فع
kalambur : سؤز اويونو
kalifon : سؤزونه kolofon باخ
34
Kalka سئمانتيك آلينما ، بير ديلدن تقليد و يا ترجمه يولو
ايله دوزلديلن سؤز يا ايفاده . (گرته برداري) :
Kalliqrafia : خطّاط ليق
Kamfort : دينجليك . راحاتليق
Kankret // konkret : ن . اؤزل . ملموس . آچيق . آيدين 􀐟 . معي 􀐟 مختص
Kateqorematiksoz : مستقل سؤز
Kateqoria // Katoqoria : مقوله . شرطسيز . قطعي . عئيني بير وارليغين
ان مهم عمومي حادثه لريني ايفهده ائدن علمي مفهوم
Kenyaz // kinyaz : قديم دؤورده روسلاردا شاه معناسيندا
Kepulyativ : بيرلشديريجي
Kinetik nitq : ال حرآتي ديلي
Kıvantitativ : ت􀐟 آمي
Klimaks : يوآسلن قراداسييا . سيرا ايله اوجالان . تدريج ايله
اوجالان . گئتديكجه يوآسلن
Knestika : سؤزونه pasyomeloqia باخ
Kollektiv : هئيت . ايشتراآي . تعاوني . جمع
kolofon : ساري رنگلي آغاج شيره سي . چام آغاجينين شيره سي
Kolorit : رنگلمه . رنگاميزي اويغونلوق . همرنگليك
Kolyar // kulyar : غير رسمي صحبت لرله خبرلر . پارلمان توماينده
لرينين استراحت يئري
Komandin : مجازاً حاآيم . اوستون . حاآيم طبقه لر
Kombinator : موقع لي
Komissia : هئيت . ارگان
Kommonal : شهري . مدني
Kommonikasia : ايكي شئيين آراسيندا اولان ايلگي . علاقه
Komonim : قصبه و آند آدي
Komonimia : قصبه و آند آدلارينين توپلوسو
Kompakt : ييغيلماق . جمع لشمك . سيخيلماق. سئچيلميش . خلاصه
اولونموش
Kompleks : جمع . مجموعه ، توپلولوق
Komponent : آدي تشكيل ائدن ائلئمئنتلر ، طرفلر، طرف
Komponent : ه سي . اجزا 􀐟 جزء . بير شئيين ترآيب حص
Kompozisia : ترتيبلمه . بؤلوملمه . آلاسه بندي . موسيقي
اثرينين يارانما نظريه سي
Kompozitor : آهنگ ساز . بسته آار
www.azerses.org
35
Komsomol : اتحّاد . اتفّاق . عمومي بيرليك
Konativ tərz : ت لنديريجي طرز 􀐅 شد
Kondisionalisya : فعلين شرطي شكلي
Konfilikt // konflekt : . اختلاف . دوروشما . چكيشمه . مناقشه
مباحثه . توققوشما . دارتيشما
Konqolomerat : موختليف شئي لردن دوزلميش . موختليف اشيالاردان
عمله گلن
Konsepsia // kansepsia : هر بير حادثه حاققيندا گؤروش . دونيا
گؤروشو . جهان بيني
Konseptual // konseptuval : صور 􀐟 عمومي آنلاييش . عمومي ت
Konservativ prənsib : عنعنه وي پرنسيپ ، عمومي قايدا
Konstraksia : ترآيب
Konsturuksia : تيكينتي ، ماشين ، ساير شئي لرين قورولوشو . بينا
و دزگاهلارين اسكلئتي . حكايه ده بير چوخ حادثه ني بير
بيرينه قاريشديرماق
Konteks : . هسي . ارتباط 􀐟 ظرف . متنين معناجا بيتميش اولان حص
باغلام
Kontrastiv : قارشيلاشديرما
Konyuktiv : فعلين لزوم شكلي
Konyunksiyonilizasya : باغلاييجي لاشما
Koordinans : . علاقه لنديرمه . ايلگي لنديرمه . سهمانلاما
ارتباط
Kopmorativ metod : مقايسه لي تاريخي مئتود
Korifey : باش . سر آمد
Korrekte : دوزلميش . تصحيح اولموش
Korrelia : بير _ بيرندن آسيلي اولماق . بير _ بيرينه مناسبتي اولان
آنلاييشلار
Korreliat : ديل سيستمينين علامتلريندن بيريله فرقلنن علاقه دار
عنصرلري
Korrepsia : روشوت خورلوق . آاپيتاليزم اؤلكه لرده مامورلارين
هابئله خاديم لرين ساتقينلاشماسي
Kosmonim : سماء جسمي آدي
Kosmonimia : سماء جسمي لري آدلارينين توپلوسو
Kosmonomika : آوسمونيملردن بحث ائله ين علم
Kosmoqonik : آاييناتين عمله گلمه سينه عاييد اولان . يارانيشين
عمله گلمه سي
36
Kosmos : عالم . دونيا . آائيينات . آچون
Kral : شاه . حؤآمدار . سلطان
Kraliçə : شاهزاده
Kredo // kredu : اعتقاد . اينانج . بينش
Ktematonim : ي و مدني اشيالارين ( سيلاح ، چالقي آلتي ، داش 􀐅 ماد
_ قاش ) خصوصي آدي
Kullizia : ه لرين بير  بيريله تصادف . چارپيشما . برخورد 􀐟 د قو 􀐅ض
توققوشماسي .
Kült // kult : آيين . عبادت . تاپينما
Kültür : ستايش . آيين . عبادت . مجازاً مدنيت و فرهنگ
Kuman : آوروپاليلارين ؛ قيپچاق تورآلرينه و بعضي تورك
طايفالارينا وئردييي آد
Kursiv tərz : ت ليك طرز 􀐅 اوزون مد
Kvadrat : ع􀐟 ايكي دفعه آرتيق . ايكي دفعه آرتيق . مرب
Labyodental : ( ديش  دوداق سسلري ( ف ، و
Lad : قايدا . اوصول
Lakonizm : ييغجامليق
Lateral səslər : يان سسلر
Lazorit : گؤي رنگ . ليل رنگي . لاجورد
Lebial samit : دوداق صامتي
Leksik assosia : خالق ائتيمولوژيياسي
Leksika : سؤز
Leksikoqrafi : لوغت چيليك
Leksman : لغت شناس
Letimotiv : اساس موضوع . اساس فيكير
Levirat // livrat : اوشاقسيز  دول قادين ، سونسوز آروادين اؤز
قاينينا اره گئتمه سي
Limnonim : گؤل ، گؤلمج ، آخماز نؤهور آدي
Limnonimia : گؤل و گؤلمش آدلارينين توپلوسو
Linqoistik metod : مقايسه لي تاريخي مئتود
Linquistik : ديلچيليك
Linquvistik metod : ديلچي ليك مئتودو
Linqvostilistika : ديل چيليك اوسلوبيياتي
Linvistika : ديلچي ليك
Liqatora \ liqatura : نئچه حرفله يازيلاني بير سس آيمي اوخونان
www.azerses.org
37
Litonim : ، ساحيل بويو وارليقلارين ( داش ، قايا ، آؤرفز
بورون و ... ) خصوصي آدي
Litota : آيچيلتمك
Lokal : محلّي
Lokaliz : . تي􀐟 محدود لاشديرما . هر بير حادثه نين محدودي
داغيلماقدان ساخلاماق
Lokalizm : محلّ چيليك
Lokativ : يئرليك حال
Loqoqrafik yazı : سؤزونه idoqrafik باخ
Loqos : ت . ايده آليست فلسفه سينده ،روح ، آللاه 􀐟 عمومي قانوني
ه􀐟 ، ازلي قو
Magia : شعبده چيليك . سحر بازليق . جادوگرليك
Makro hidronim : گئنيش و تانينميش ايري سو اوبيئكتي آدي
Makro oronim : ، گئنيش و تانينميش ايري ، هوندور ، گئنيش داغ
دره ، مئشه ، صحرا ، چؤل آدي
Makro oykonim : . گئنيش و تانينميش ايري ياشاييش منطقه آدي
بورا اساساٌ شهر ، آند و قصبه آدلاري داخيل دير
Makro toponim : گئنيش و تانينميش جوغرافي اوبيئكتي آدي
Makrokosm : بؤيوك عالم . بؤيوك فضا
Makrotoponimia : ايري جوغرافي اوبيئكت آدلارينين جمعي و توپلوسو
Material : ه . مأخذ . منبع . خام مال . معلومات 􀐅 ماد
Matros : عادي عسگر
Mediator : بين الخالق مباحثه لرده بي طرف . بي طرف
Melodia : آهنگ
Merfoloji : صرف . فنّ صرف
Metafora : استعاره
Metanaliz : پوزولما
Metastaz : سؤزونه rekursia باخ
metateza : ييشمه 􀏿 يئر د
Metropol : باش آند . پايتخت . بير اؤلكه نين بؤيوك شهري
Mezo hidronim : اورتا عصيرلره عاييد سو آدي
Mezo oronim : اورتا عصيرلرده يارانميش داغ آدي
Mezo oykonim : اورتا عصرلرده يارانميش ياشاييش منطقه آدي
Mezo toponim : اورتا عصيرلرده يارانميش جوغرافي آدي
Mif/ / mit : اوسطوره . افسانه
38
Mifologia// mitologia : اوسطوره شناسليق . اساطيرچيليك
Mifonim : افسانه ، ناغيل ، روايت و اوسطوره ايله باغلي آد
Mifonimik toponim : افسانوي و اوسطوره آديندان تؤرنميش جوغرافي
آدي ( اؤرنك : آوراوغلو قالاسي ، اژدها دره سي )
Mikro hidronim : دار چرچيوه ده ايشلنن سو آدلاري
Mikro oronim : دار چرچيوه ده ايشلنن داغ آدي
Mikro oykonim : دار چرچيوه ده ايشلنن مسكن و ياشاييش يئر آدي
( آوچه ، محلّه ، دؤنگه )
Mikro toponim : دارچرچيوه ده ايشلنن يئر آدي
Mimem : تقليدي سؤز
Mimeoqrafik söz : تقليدي سؤز
Mineral : كاني ، معدني
Miniskut yazi : عادي يازي
Miqrasia : آؤچ ، مهاجرت
Mirokosm : آيچيك عالم . آيچيك فضا
Mistik : ا . تاپماجا 􀐟 ف . معم 􀐟 عرفان . تصو
Mit : اوسطوره . افسانه
Mitoloji : سؤزونه mifologia باخ
Mogikan : اؤلوب گئتمكده اولان بير اجتماعي قوروپ . شمالي
آمئريكانين نسلي آسيلميش بير قبيله سي
Monoftonq : ت . تك آوازلي 􀐟 ايكي يئره بؤلونمه ين مصو
Monografi : بير موضوعا حصر اولونان تحقيقي اثر . تك نگاري
Monolingvistik : بير ديلچيليك
Monopolia : انحصاري . احاطه اولونموش
Monosemantik : تك معنالي
Monosemia : تك معناليليق
Monoteist : تك آللاهليغا اعتقاد . يكتا پرستي
Motiv : دليل . سند . ثبوت . موضوع . مدرك
Nekronim : قبرستان و دفن يئري آدي
Neminasia : آدلانديرما
Neminativ : آدلانديرما
Neo hidronim : يئني سو آدلاري
Neo oronim : يئني داغ آدلاري
Neo oykonim : يئني مسكن و ياشاييش يئرلرينين آدي
Neo toponim : يئني جوغرافي آدلاري
www.azerses.org
39
Neofit : ه نين طرفداري . هوادار 􀐟 بير دين ، يا نظري
Neoik söz : يئني سؤز . معاصر دوزلتمه سؤز
Neolinqvistika : يئني ديلچيليك مكتبي
Neropisika // neropesika : اعصاب ، روان . عصبي ، روحي
Nexrist : تي􀐟 يهودي . موسي نين ام
nomen : جوغرافي آدينين نوعو ، تيپي گؤستريجي سي
Nomenklator : آدلار سياهي سي . فهرست اسامي
Nominal : مالين ، پولون اوستونده گؤستريلن قيمت . نرخ
Nominalizasia : اسم لشمه . آدلاشما
Nominalizm : اورتا عصر ائسكولاستيك فلسفه سينده يالنيز آيري
آيري شئي لرين موجود اولدوغونو ، عمومي مفهوملارين ايسه
آدلاردان باشقا بير شئي اولماديغيني ادعا ائدن جريان
Nominasia : اسم . آد
Nominativ : آدليق
Nominator : آدلانديران ، آد وئرن
Normativ : هر بير واحيد اوچون صرف اولونان وسايط و ماتئرييالين
مقداري
Oberton : علاوه تون
Obraz : ت . سيما 􀐟 صورت . شكيل . شخصي
Obyekt : تامامليق
Okeanonim : ه لرينين آدي 􀐟 اقيانوس ، دنيز و اونلارين حص
Okkazional : شرطي
Onim : خصوصي آد . آد
Onim ləşmə : عمومي آدلارين خصوصي آدا آئچمه سي
Onomalojia // onomalogia : آد شيناسليق . آدلاردان بحث ائدن علم
Onomasiyoloqia : سؤزونه onomatoloqia باخ
Onomastika : خصوصي آدلاري اؤيرنن علم ساحه سي . آدلارين جمعي
و توپلوسو
Onomatoloq : خصوصي آدلاري تدقيق ائدن شخص
Onomatoloqia :
Onomotopoik söz : تقليدي سؤز
Onqon : رمز . سمبول . قورتاران
Ontigent : ترآيب . مقدار
Opponent : راي وئرن . عقيده سيني سؤيله ين . راي و عقيده
Oppozisia : موخاليف . موخاليفت چيليك
40
Oppozisya : قارشيلاشديريلما
Optativ : فعلين آرزو شكلي
Orbanistik : تين گئديشي 􀐟 ي و معنوي مدني 􀐅 آاپيتاليزم شرايطينده ماد
اينكيشافي اوچون بؤيوك شهرلره توپلانما
Orfoqrafia // ortoqrafia : املا قايداسي . يازي قايداسي
Ornament : ناخيش . بزك . زينت
Orohidro oykonim : داغ آديندان دوزلن سو و ياشاييش يئر آدلاري
Oronim : يئر سطحينده آي هر جور داغ آدي
Oronimik oykonim : داغ آدلاريندان دوزلن يورد و ياشاييش يئر
آدلاري
Oronimika : جوغرافي آدلارينين داغلار آديني اؤيرنن ساح هسي
Oyko hidronim : مسكن و يورد آديندان دوزلن سو آدي
Oyko oro hidronim : يورد و ياشاييش منطقه لري آديندان دوزلن سو
و داغ آدي
Oykodomonim : بينا و تيكينتي آدي
Oykonim : هر جور ياشاييش منطقه سي آدي
Oykonimik oronim // oyko oronim : يورد و يئر آديندان دوزلن داغ
آدي
Oykonimika : جوغرافي آدلارينين منزل ، يورد و مسكن آدلاريني
آويرنن ساحه سي
Oykonimist : ياشاييش يئرلرينين آديني تدقيق ائدن شخص
Pafos // paufos : جوشقونلوق . تامتاراق . هيجان . روح
يوآسكلييي
Pafos : جوشقون . تام تاراقلي
Paleo hidronim : قديم سو آدلاري
Paleo oronim : اسكي داغ آدلاري
Paleo oykonim : قديم يورد و منزل آدلاري
Paleo toponim : اسكي جوغرافي آدلاري
Paleoantropologia : اينسان قالينتيلاريني ، تاپنتيلاريني اؤيرنن
علمي شعبه
Paleolit : داش عصرينين ان قديم دؤورو
Paleontolog : داشلاشميش قالينتيلاردان بحث ائدن آدام ( فسيل
شناس )
Paleontologia : قازينتي نتيجه سينده تاپيلان نسلي آسيلميش ان قديم
حئيوان و بيتگ يلرين تدقيق يايله مشغول اولان علم
www.azerses.org
41
Paleontoloji : قازينتي حاليندا تاپيلان داشا دؤنموش حيوان و بيتگي
لردن بحث ائدن علم ( فسيل شناسي )
Paleoqraf : قديم اَل يازمالاري تدقيقاتچي سي
Paleoqrafi : قديم متنلرين يازيليشي و اوخونوشو
Paleoqrami : ( قديم اَل يازمالارينين گرافيكاسيندان ( شكليندن
گؤرونوشوندن بحث ائدن علم
Palma \ palmu : ايستي اؤلك هلرده بيتن هميشه ياشيل آغاج
Pamfılet : هجو ائله مك . هجو . مسخره
Pamflet : ... بير شخص و يا اجتماعي قورولوش و سياسي حادثه و
عليهينه يازيلان ايستئهزالي يازي
Pan : هامي . روسلاردا زادگان و آغا معناسيندا
Panne : ه سي 􀐟 دووار ، تاوان و سايرين ناخيشلارلا بزنن حص
Panteizm : ومو 􀐟 آللاهي طبيعتله عئني لشديرن و طبيعتين آللاهين تجس
سايان ديني ، فلسفي ، دونيا گؤروشو
Panteizm : ائپيدئمي . بوتوو بير اراضي يا اؤلكه ني توتان
يولوخوجو خسته ليك
Panteon : عالي درجه لي آداملارين قبري . معبد . قديم روم آللاهلارين
شرفينه تيكيلميش بينا . آرامگاه . عابيده . بير چوخ
آللاهلي دينين بوتون آللاهلاري گؤرآملي خادم لرين
باسديريلديغي يئر .
Pantokrim : مارال بوينوزوندان حاضيرلانان درمان
Pantomim : ال  قول حرآتي ايله ايفاده اولونان تاماشا
Paoza : آرا . فاصله . دورغو
Papular // papuliar : آنلاشيلان ساده ديلده يازيلميش مضمون . ايفاده
طرزي ساده اولان . مشهور و گئنيش آوتله ماراغيني قازانان
اثر
Papulyar // Popular : گئنيش ياييلميش . هامينين دوشوندويو بير
شئي . مجازاً ميللي
Paradil : واسطه چي ديل
Paradiqma : ييشمه فورمالارينين گؤسترن 􀏿 سؤزلرين حاللانماسي و يا د
جدول . آلمه لرين شكليني گؤسترن جدول يا خود سيستم
Paradiqmatika : سؤزونه paradiqma باخ
Paradoks : . ورلره اويغون گلم هين 􀐟 غير عادي . علمده تص
گؤزلنيلمز حادثه
Paradoksal : اينانيلماز . غير عادي ليك . عاغلا سيغماز
Paralelizm : موازي ليك
42
Parativ sayi : ( آسر سايي ( عدد آسري
Paraxronik : سؤزونه diaxroniq باخ
Parik : پارچايا تيكيلميش صونعي تاخما ساچ
Parodia : بير اثرين گولملي تقليدي . استهزا . بير اثرين ،شعرين
گولمه لي شكيلده ايفاد هسي
Parodia : ي بير اثري گولونج بير طرزده تقليدي 􀐅 جد
Parodyal : ه ني گولونج فورمادا 􀐟 گولملي شكيلده . داستاندا بير حص
يازماق
Parol : حربي و گيزلي تشكيلاتلاردا اؤز آداملارين تانيماق
مقصديله ايشلنيلن شرطي سؤز ، رمز ( اسم شب )
Parsial ton : سؤزونه oberton باخ
Parsiyalton : سؤزونه oberton باخ
Partitura : چوخ سسلي موسيقي اثرينين بوتون قسمتلري
Pasefik : آرام . دينج
Pasifizm : ساآيت لشديرمه
Pasiv : ال . ساآيت . لاقئيد 􀐅 غير فع
Passiv f,el : مجهول فعل
Pasxa : « ديريلمه سينه » تين باني سي ساييلان حضرت عيسانين 􀐟 مسيحي
حصر اولونموش ياز بايرامي
Patent : اخترانين تصديق و شهادت نامه سي . سند
Patetika : تلي تأثير . هيجان 􀐟 جوشقون . قو
Patriarx : تينده قبيله باشچي سي 􀐟 قبيله جمعي
Patriyarxal \ patriarxat : آتا خاقانليق، آتا اركي حكومت . آتا
شاهليق
Pauza : يوآسلمه . دانيشيق زاماني موقتي دايانما . فاصله . آرا
وئرمه
Peçat : مؤهور . دامغا
Pedant : خيرداجي . واسواسي اولان . قوتقوتو
Pedantizm : . دن آرتيق خيرداجيليق 􀐅 ن آشيري واسواس گؤسترمه . ح 􀐅 حد
ت چيليك 􀐟 رسمي
Pedaquji : تعليم تربيه حاققيندا علم
Pelaqonim : ه لرينين خصوصي آدي 􀐟 دنيز و اونون حص
Perfektiv : نقلي آئچميش
Perigey : گونش منظومه سينين يئر آوره سينه ان ياخين نقطه سي
Permanent : آراسي آسيلمه ين . دائمي
www.azerses.org
43
permutasia : ييشمه 􀏿 يئر د
Perqam : قديم زامانلار يازي اوچون ايشلديلن حيوان دريسي . ياغ
و سو بوراخمايان مؤحكم آاغيز
Perqament : حئيوان دريسينده يازيلميش قديم ال يازيلاري
Personaj : يت . درام و ادبي اثرده ايشتراك ائله ين 􀐟 شخص . شخص
شخص
Personaj : بديعي اثرده ايشتيراك ائدن شخص ، صورت
Personal : هر هانسي بير موسسه و ايداره نين قروپونا داخيل اولان
ايشچيلر
Perspektiv – siz : گلجه يي اولمايان . اينكيشاف ائتمك شرايطي
اولمايان
Perspektiv : گله جك پلان ، طبيعت منظره سي . اوزاق بير نقطه دن
موشاهده اولونان گؤرونوش ، منظره
Persunafikasia : : شخصلنديرمه . تشخّص . استعاره مكنيه( مثال
روزگارين گؤزو )
Pesimizm : بدبينليك و منفي باخيش
Pezay : منظره
Pies : صحنه ده گؤستريلمك اوچون يازيلميش درام اثري
Piktoqirafik : . تصويردن عبارت شرطي شكيل . قديم يازي فورماسي
تصويري خّط
Piktoqrafi yazi : ترسيم و شكيللرله ايفاده ائديلن اَن قديم يازي
اوصولو ( تصويري خطّ )
Piktoqrafik : شكيللر واسيطه سيله ايفاده ائديلن اَن قديم يازي
اوصولو
Pioner : ت ساحه سينده يئني بير شئي اساسيني قويموش 􀐟 علم ، مدني
آدام
Piqment : ه􀐅 دري و توخومالارا ( بافت لارا ) رنگ وئرن ماد
plagiator : اؤزگه لرين اثرلريني اوغورلاييب، اؤز اثري آيمي
وئرن آدام .( سارق ادبي )
planet : اره 􀐟 گَزَگن ، سي
Planetari : رصدخانا . گؤي جسملريني ايزل هين جهازلار سيستمي
Plantasia : وفاتي محصولو 􀐅 ن آند تصر 􀐟 معي
Plastika : هئيكل تراشليق
Platform : ه ايله اؤرتولو هوندور ، دوز مئيدانچادا 􀐅 محكم ماد
سككي . داياناجاق سككيسي
Plebissit : عموم خالق رأي سورغوسو . رئفراندوم
44
Pliqon : دؤيوش تعليمي . حربي تعليم
Plotokratia : دؤولتين بير اووج ان وارلي آداملار طرفيندن ايداره
اولوندوغو سياسي قورولوش
Poblisist : سياسي اجتماعي مقاله يازان
Poblisistik : ات 􀐟 اجتماعي سياسي ادبي
Podnos // padnos : مجمعي . سيني . دمير يا باشقا فلزلردن اولان
تاباق
Podrat : ن حاّق مقابيلينده ايشي گؤرمكدن عبارت عهده ليك 􀐟 معي
Poema : منظوم حكايه اثري
Poetik : ت . شاعرانه . گؤزلليك 􀐟 شعري
Poetik onomastika // onomato poetika : بديعي ادبيات نمونه لرينده آي
خصوصي آدلارين يارانما يوللاري ، ايشلنمه مقاملاري و اوسلوبي
پوئتيك ايمكانلارينين اؤيرنن ساحه سي
Poezia : ت . مجازاً : اينجه ليك ، بديعيليك 􀐟 شعر . شعري
Polemik : مباحثه . مناظره . يازيدا بير  بيرينه توققوشما
Polemiut : گولله آتان آوتوماتيك سيلاح
Polifonik : چوخ سسلي . چوخ سسلي ليك
Poligamia : چوخ آروادليليق
Polionimia : چوخ آدليليق
Poliqlot : چوخ ديل بيلن آدام
Poliqrafik : چاپ محصوللاري دوزلدن صنايع ساحه سي
Polisem : چوخ معنالي
Polisemantik : چوخ معنالي ليق
Polisemia : سؤزون چوخ معناليليغي
Polisindeton : چوخ باغلاييجيلي ليق
Polisonim : شهر آدي
Poloves : روسلارين ؛ قيپجاق تورآلرينه وئردييي آد
Portativ : يونگول . ييغجام
Posessiv سؤزونه bahuvrihi باخ
Postdental samit : ( ديش آراسي صامت ( ش ، س
Postfiks : آرتيرما . تعليقات . آيتابين سونوندا وئريلن
معلومات . ضميمه
Postlat : دؤشنمك . سالينماق . اوزانماق
Postnalatal samit : آرخا داماق سس لر
www.azerses.org
45
Postulat : ثبوتسوز اولان بير فيكري اساس گؤتورمك .ثابت اولماميش
ه􀐟 فيكره استناد ائتمك، فرضي
Potamonim : چاي آدي
Potensial : ن ايش و مقصده لازيم اولان شرطلري 􀐟 ه . مجازاً : معي 􀐟 قو
واسيطه لرين مجموعسو . اوزه چيخا بيلن ، مومكون اولان گيزلي
شكيلده قالان
Povest : حكايه . داستان . ناغيل
Pozitiv : رئال تجربه يه اساسلانان . فاآتلارا اساسلانان
Praforma سؤزونه arxetip باخ
Praforma : ظاهري . موقتّي
Prafraz // perifraz : بير سؤزون ، ايفاده نين معناسيني تصويري
ايفاده سيندن عبارت اولا ن تعبير
Praktik // praqtik: صي ايش . ايش 􀐟 ظاهري جهتدن اوخشاما . تخص
آدامي . اختصاص اوزره ايش . اوصوللار. تجربه . ايش . بير
ايشده بؤيوك تجربه يه صاحيب اولان آدام
Praktika : تجربه . سيناق
Praktikant : تجروبه آئچن آدام . تجروبه چي
Praktisizm : ايشلري اؤز خئيرينه قورا بيلمه باجاريغي
Pramid : هرم . قديم مصرلي لرين فرعونلارا قوردوغو بؤيوك مقبره
لرين هندسي شكلي
Praqmatik : تاريخي حادثه لرين ظاهري علاقه سي و آرديجيللق
جهتدن تصويري
Predikat : منطقي خبر . خبر . منطقده حؤآمون حاققيندا دئييلن
فيكير
Predikativ : سؤزونه predikat باخ
Predikativlik : خبرليك . خبري
Predmet : ه . جسم 􀐅 اجزاء . شئي . نسنه . ماد
Prefiks : اؤن شكيلچي . پيشوند
prefiksal morfem : اؤن شكيلچي
Prensip : اساس . قانون . اؤزك . ايلك منبع . بينؤوره
Prezens : حال . ايندي آي زامان
Primitiv // piremitiv : ابتدايي . ساده . ايلكين
Primitiv : ابتدايي ليك . ساده ليك
p rinsip : عا . اساس . گؤز 􀐅 هر هانسي ايشده اساس رهبر اد
لنيلمه لي اولان شرط
46
Prinsipal : اصولي . بنيادي . اساسي
Prizma : منشور
Problem : حلّ اولونماسيني طلب ائدن نظري يا عملي مسئله
Problematik : تخمين اولونان . فرض ائديلن . شبهه لي
Problematik : ثبوت اولونماميش ، حلّ اولونماميش مسئله
Profesionalizm : پئشه و صنعت لئكسيكاسي
Profil : صفتين ، شئيين ياندان شكلي ، گؤرونوشو
Proloq : ادبي و موسيقي اثرينين گيريش نقطه سي
Proloq : مه . گيريش 􀐅 باشلانيش . اؤن سؤز . مقد
Pronominilizasya : عوض ليك لشمه
Proqnoz : الده اولان علمي ديل لره اساساً هر هانسي بير حادثه
نين گله جك اينكشافي و نتيجه سي حاققيندا فيكير سؤيل همه
Proqressir tərz : ت ليك طرز 􀐅 اوزون مد
Proses : مرحله . گئديش . يول . جيغير
Prospekt : گؤرونوش . منظره
Protektora : گوجلو دؤولتين ضعيف دؤولتي اؤزونه تابع ائتمه
فورمالاريندان بيري ( بو شرايطده تابع اؤلكه استقلاليتيني
تماميله ايتيرميش اولور )
Protez : علاوه . بير لشمه . بير شئيه سونرادان آرتيريلميش صونعي
عضو
Proteza // + يالغ= پيالغ 􀐙 ، مثال : ن + اَسيم = نسيم ، پ
سس آرتيمي پياله وسايير..
Prototip سؤزونه arxetip باخ
Prototip : بير شئيين ان ايلكين ، ابتدايي شكلي و گؤرونوشو
Prototip : ادبي صورت قهرمان ياراتماق اوچون مولّفين اوريژينال
تين يا شئيين 􀐟 آيمي استفاده ائتدييي شخص . سونرا گلن بير شخصي
سلفي اولان شخص يا شئي ( اؤرنك : بابك اود گليني پيئسينده
ائلخانين پروتوتيپي دير )
Provinsial : محلّي
Provokasia : فتنه آارليق . تحريك ائتمه . آرا قاريشديرما
Psixaterik : روحي خسته ليكلرله علاقه دار اولان
Psixi : روحي . رواني
Psixolinquvistika : پيسيخولوژي ديلچيليك
Psixopatia : روحي پوزقونلوق . روحي خسته ليك
Psixoz : روحي خسته ليك
Psixupatologia : روحي خسته ليكلر حاققيندا عمومي علم
www.azerses.org
47
Pustament : عابيده ستون و هئيكل و ساييرينين اؤزولو ، آلتليغي
Qlobal : احاطه اولونموش . بوس بوتون . توپلانميش .. ائلليك
Qlottoloqia: ديلچيليك
Qlottoqonia ديلين منشأيي و اينكيشافي باره ده تدقيق ائله ين
ديلچيليك شوعبه سي
Qlottoxoronologia ييشكليك لري و تئمپيني 􀏿 ديلده باش وئرن د
نن ديلچيليك شوعبه سي بوندان مقصد آيري  آيري 􀏿 اؤير
لئكسيك سيستئملرين مويدانا گلمه سينين قديم ليك درجه سيني
ن لشديرمكدير . ايكي قوهوم ديلين مستقيل موجود اولماسي 􀐟 معي
ن لشديرن مئتود 􀐟 تين معي 􀐅 مد
Qnostik : تين ايلك دؤورلرينده مسيح ديني . يونان ايده 􀐟 مسيحي
آليست فلسفه سي . شرق دينلري اساسيندا قورولان ديني
فلسفي جريان
Qodonim : شهر داخلي يئرلرين آدلاري ( بولوار ، دؤنگه ، آئچيد
، آوچه )
Qolofrasis : ، بير شئيين ترآيبينه داخيل ائتمه . ايلحاق ائتمه
بيرلشديرمه
Qradasia : سيرا . درجه . تدريجي ليك
Qradasia : يوآسلمه . اوجالما
Qramatik : نحو
Qramatik funksia : سونلوق
Qramatik ləşmə سؤزون لئكسيك معنادان محروم اولوب ؛ آز  چوخ
بو معنادان اوزاقلاشيب يالنيز قراماتيك وظيفه داشيماسي
مثال: اولماق ، ائتمك كمكچي فعللري و يا بيلمك فعلي بونا
دوزگون نمونه دير
Qubernator : والي . فرماندار
Rabsodia : قديم يونان ساز خواننده لرينين سيملي موسيقي
آلتينين مشايعتيله ايفاده ائتديكلري ائپيك ( حماسي ) نغمه لر
Radikal : ايفراط سياسي گؤروشلر ، قطحي حرآت و تدبيرلر
طرفداري . آؤآلو . اساسلي . قطعي . ان تأثيرلي
Rama : ه سي 􀐟 هر بير ماشينين ، قورغونون مئكانيزمين آپاريجي حص
Rasiyonal : عاغيل و منطيقه اسالانان ؛ عاغيللي ، مقصده
اويغون
Rasiyonalizm : عاغلي ادراآين يگانه منشأيي حساب ائدن ايده
آليست فلسفي جريان . حياتا شعورلو مناسبت
Rayon // region : قصبه . ولايت . ناحيه
48
Real :، گئرچك ، خيال اولمايان ،حقيقتده موجود اولان ، چين
Realist : چين جيل . گئرچك جيل . حقيقت چي
Realistik : ت . گئرچكليگ 􀐟 دوغرولوق . دوزلوك . موجودي
Realize : ساتيپ پولا چئويرمه
Realizm : اتدا حقيقي وارليغين دوزگون عكس 􀐟 اينجه صنعت و ادبي
ه 􀐟 اولونماسي . حقيقتيي ، شرايطي ، ايمكانلاري،صنعتي( هنري) قو
لرين نسبتيني درك ائتمه باجاريغي
Redaksia : ن اولموش يازيني 􀐟 بير شخص طرفيندن ايشله نيلميش و معي
گؤزدن آئچيرمه . ايصلاح ائتمك
Redaksiya : متني ايشلمه ، دوزلتمه . هر بير اثرين نشرينه
رهبرليك . مطبوعاتدا ، چاپا حاظيرلانمايا رهبرليك ائدن
امكداشلار
Reduksia : معين فونئتيك وضيتده سسين ضعيفلم هسي . مرآب حالدان
ساده حالا آئچن بير بير آميتين آزالماسي
Reduplitcasia : تكرار
Referat : علمي اثرين اوخونموش آيتابين و ساييرين شفاهي ، يازيلي
خلاصه سي
Reflekliv \ refleksiv : ( غير ارادي . غير شعوري .( ناخودآگاه
Refleks : بير حادث هنين دوغوردوغو ايكينجي حادثه ، اونون نتيجه
سي . مجازاٌ انعكاس
Reformasia : ييشيكليك 􀏿 ييشمه . د 􀏿 د
Regent : دولتي ، موقّتي اداره ائدن شخص
Reklam : بير آدام و يا بير شئيه شؤهرت قازانديرماق مقصديله
گؤرولن تدبيرلر . مشهورلانديرماق . بير آدام و يا بير شئي
حاققيندا معلوما ت اعلان
Rekonstraksia : برپا . قورما
Rekunstraksia : يئني دن قورما . تزه دن ياراتما
Rekursia : سونلوق قاييتما . قاييديش
Relyativ : نسبي
Relyativizm : بوتون بيليكلرين نسبيليگينه اساسلانان و حقيقتي
اينكار ائدن ايده آليست جريان
Relyef : زنليك 􀐙 يئر سطحينده اولان بوتون دره ، تپه ، داغ ، دو
Relyekt : چوخ قديم دؤورولردن قالان حادثه
Repertuar : برنامه
Repleksiv : عكس ائتمه . تحليل
Replika : اعتراض . آتماجا . يئردن دئييلن سؤز
www.azerses.org
49
Reportior : يئرلي حياتدا باش وئرن حادث هلردن معلومات وئرن قزئت
، ژورنال و تئلئويزييا ايشچي سي
Represia : مكافات . جزالانديرما . مجازات
Reproduktor : اوجادان دانيشان راديو جاهازي
Reproduskia : يئني دن چاپ ائديلميش شكيل و رسم . چاپ اولموش
اثرين متنين صورتينين چيخاريلماسي
Reputasia : اعتبار . آد . شهرت
Reqlament : قايدا . اوصول . نظام نامه
Reqlament : مشاوره ، اجلاس و ... آپاريلماسي حاققيندا
قاباقجادان معين و قبول ائديلميش نظامنامه
Resenzia : بير اثر و ادبي وئرليش حاققيندا تنقيدي يازي
Reseptura : بير شئيي حاظيرلاماق حاققيندا معلوماتلارين مجموعسو
Respoblika : ته ، سئچيلميش دؤولت اداره 􀐅 ن مد 􀐟 خالق طرفيندن معي
فورماسي ( جمهوري )
Rezonatorton : اساس تونا خصوص رنگ وئرن علاوه تون . سس
اوجالدان جهاز . اوبئرتون
Ritm : سس ، نيطق و ... عنصرلرينين تكرارلانماسيندا معين
آرديجيلليق ، آهنگ ، وزن
Ritmik : آهنگلي . منظّم
Ritorik : اوسلوب
Ritorika : ناطيق ليك نظري هسي . علم بلاغت . مجازاٌ تام تاراقلي
اوسلوب
Ritual : آيين . مناسئك . مراسم . گؤزلنيلن عادت  عننه
Roman : نثرله يازيلميش بؤيوك حكايه
Romans : فورته پيانو و باشقا موسيقي آلتينين مشايعتيله
اوخوماق اوچون بير بير شاعيرين سؤزلرينه يازيلميش آيچيك
ووآال اثري
Romantizm : اتا قاپيلما 􀐟 خيال پرستليك . . حسي
Royalizm : پادشاه حاآميتي طرفداري . پادشاه پرست ليك
Rumka : پيالا . قدح . آاسا
Rüşeym : مايه . فطرت . اؤز
Sadizm : ت وئرمك و اينجيتمكدن عبارت جنسي 􀐟 بير شخصي اذي
ت وئرمكدن حظّ آلماق 􀐟 پوزغونلوق . باشقالارينا شكنجه ، اذي
Sakral : تلي مراسم 􀐟 س . عزيز . ديني ماهي 􀐅 رمزيليك . مقد
Sakramental : ي و رمزي 􀐅 رك اولونموش . سر 􀐟 س . تب 􀐅 مقد
50
Salyut // saliut: ، گؤرآملي حادثه و شخص اوچون آتش ائديلن توپ
توفنگله ايفاده اولونان رسمي سالام
Sanksia : نمه 􀐙ي􀐙 اجازه . تصديق . ب
Sarkofaq : قديم خالقلاردا داش تابوت ؛ مقبره
Satirik : طنز . گولملي موضوعدا ادبي يازي و شعر
Seksia : تين شعبه سي 􀐟 بير اداره ، تشكيلات ، جمعي
Seleksia : حئيوان و بيتگي نوعلرين ياخشيلاشديرماسي . اصلاح
ائتمه ، سئچمه ( اصلاح نژاد )
Selenonim : آيدا آي طبيعي اوبيئكتلرين خصوصي آدي . آيين
صه يه وئريلن آد 􀐟 اوزرينده آي هر بير ح
Semantem : آنلام . معنا
semantema : اساس
Semantika : معنا . سؤزون معناجا تحليلي
Semantika : سؤزون ، ايفاد هنين معناسي
Semasiologia : ديلچيليگين سؤز و ايفاده لرين معنالاريني و بو
معنالارين دييشمه لريني اؤيرنن بحث
Semasiyoloji : سؤز و ايفاده لرين معنالاري و اونلارين
دييشيكليگيندن دانيشان علم
Semasiyoloji : معنا حاققيندا علم
Sematologia : سؤزونه semasiologi باخ
Semit – lər : ا گؤره انسان نسلينين بانيلريندن اولان « تورات »
اوچ قارداشدان بيري نين آدي ( نوح پيغمبرين اوغلو = سئم //
سام آديندان آلينميش ) قاباق آسيادا شمالي و شرقي آفريقانين
ه سينده ياشاميش و ياشايان خالقلار قوروپو . سامي لر 􀐟 بير حص
( بورايا قديم بابيللر ، آسسوري لر ، فينيقياليلار ، قديم
يهوديلر ، معاصير عربلر ، سورياليلار و ائتيوپيياليلار )
داخيلدير .
Semitologia : تيني اؤيرنن 􀐟 سئميت ( سامي ) لرين ديللريني و مدني
علمي شعبه
Semyatika : اشاره لر ، اشاره سيستملري حاققيندا علم
Sensasia : هيجانلي خبر وئرمه . موژده وئرمه
Separatizm : لتلي دؤولتلرده 􀐟 آيريلماغا چاليشما . چوخ مي
آزليقدا اولان ميلّتين آيريلما و استقلال قورماغا چاليشماسي
Seperatist : آيريلماغا چاليشان . مستقل دؤولت قورماغا چاليشان
( جدايي طلب )
Seremunia : مراسم . تشريفات . تؤرن . آيين
www.azerses.org
51
Sessia : ن واختدا آئچيريلن امتحان 􀐟 عالي و اورتا مكتبلرده معي
Sibilyant : فيشيلتيلي صامتلر
Siklopik : چوخ بؤيوك تاريخي بينا
Siluet : آؤنول شكلينده رسم . قارالتي . قارانليقدا ، دوماندا
گؤلكه آيمي گؤرونن شئي
Simvol // simbol : رمز . اشاره . علامت
Sindezis : سؤزونه polisindeton باخ
sinharmonim : آهنگ قانونو
sinkateqorematik söz : آؤمكچي سؤز
Sinkretik // sinkrektik : دوغرو . واقعي . قوووشوقلوق
Sinkretik : حقيقي . واقعي . دوزگون
Sinonim : مترادف
Sinquliativ ism : تك  تك اولان اسم
sinsematik söz : آؤمكچي سؤز
Sintaks : جمله لرده سؤزلرين بيرلشديريلمه سي اوصولوندا بحث
ائدن علمي شعبه
Sintaksis : نحو
Sintaksis : نحو . فنّ نحو
Sintetik : ييشمه 􀏿 سنتز عملي . عمله گلمه ، د
Sinxron : اؤيدش ، چاغداش، همزمان
Sinxron : بير و يا نئچه حادثه نين ، مرحله نين واخت اعتباري
ايله تام اويغونلوغو ، اونلارين حرآتلري آراسيندا
موازيليك . معين دؤور،ده ديل حادث هلرينين ياناشي اولاراق
موجود اولماسي
Sinxronik : نظري
Sinxronik dilçilik : تصويري ديلچيليك
Situasia : ت . شرايط . حادثه لرين گئديشي 􀐟 وضعي
Sivilizasia : ت . فرهنگ 􀐟 تمّدن . مدني
Sıxem : خلاصه . فهرست . نقشه . طرح . بير مقاله نين خلاطه
اولاراق باشليغي
Skant : طريقتچي
Skif : قديم زامانلاردا قارا دنيز شماليندا ياشاميش موختليف
آؤچري خالقلارين عمومي آدي
Slavian : تجه بير  بيرينه ياخين اولان 􀐟 روسيادا ياشايان مدني
بؤيوك خالق قوروپو ، اوچ قولا بؤلونورلر 1 - شرق
52
ايسلاويانلاري : روسلار ، اوآرايناليلار ، بئلو روسلار 2 – غرب
ايسلاويانلاري : پولياآلار ( لهستان ) ، چئكلر ، ائسلوواآلار ،
لوريچانلار 3 – جنوب ايسلاويانلار : بولغارلار ، سئربلر ،
خوروواتلار ، ائسلووئنلر ، ماآئدونياليلار
Smeta : نظرده توتولان چيخار و گليرين حسابلانماسي . بير شئيين
تخميني حئسابلانماسي
Snayper : ماهير آتيجي . سرراست نشانه چي
Sonant : ( سونور ( سس سيز
Spekter : منشوردان چيخان يئتدي شعالي نور . منشور
Speleonim : ، يئرين آلتيندا طبيعي شكيلده مئيدانا گلن ماغارا
زاغا ، آاها ، اوچوروم ، قويو ، يئرآلتي يول ، يئر آلتي چاي
، شلاله تيپلي وارليقلارين آدلاري
Spidometr : سرعت و مسافت اؤلچن
Spirt : الكل . محصوللاردان آلينان آليشقان( سويوق) مايع
Spisifik : . مخصوص . اؤزل 􀐟 خاص
Stabil : ثابت . محكم
Stabil : ييشمز 􀏿 ثابت . دائمي . د
Stakada : ايسكيله . ايستگاه . آؤرپو . سولو يئرلرده
داياناجاق
Statik : حرآتسيز . انكشاقسيز
Statika : ي􀐅 سكونت . موازنت حالي . ديناميكانين ضد
Statist : صحنه ده ايكينجي درجه لي و سؤز سوز روللاري
اوينايان آرتيست
Statistika : بير سيرا علم لرده دقيق تطبيق ائديلن خصوصي تدقيقات
روفاتي اجتماعي علم لرين هر هانسي ساحه 􀐟 اوصولو . خالق تص
سينده علمي مئتودلارلا آپاريلان حسابلاما و بو حسابلاما نتيجه
سينده آلينان معلومات ( آمار )
Staton : . بو ي  بوخونلو . ايري گؤوده لي . ساغلامليق
سرراستليق
Status : ت . سياسي حق 􀐟 بين الخالق حقوقدا وضعي
Stenoqrafia : آغيزدان چيخان سؤزلرين اولدوغو آيمي اشاره لر و
اختصارلا جلد يازما اوصولو
Steptisizm : . هر شئيه شبحه ايله باخماق . هر شئيه شكّ ائتمه
شكّاآليق
Stereotip : مئتال و رئزين و ساير لوحه جيك اوزَرينه آئچيريلن
مطبعه ( چاپ ) نابورو صورتي
www.azerses.org
53
Sterotip : آيليشه
Stet : گؤزلليك
Stetika : بديعي اثرده حياتدا ، اينجه صنعتده گؤزلليك
Stilistika : ات . ديلين بديعي ايفاده واسيطه لرين 􀐟 اوسلوبي
اؤيرنمكله مشغول اولان شعبه
Stilizasia : اوسلوبلاشديرما
Stimol : هوس و ماراق اوياديجي عامل
Stixia : . ه سي . مجازاً محيط و شرايط 􀐟 طبيعي حادثه . طبيعت قو
دؤرد عنصر ( سو ، اود ، هاوا ، تورپاق )
Stnoqrafik : دانيشيلان سؤزلري خصوصي ايشار هلرله جلد يازماق
اوصولو
Stol : . اوتوراجاق . سؤيكَنجه يي اولان موبل . ميز . ماسا
مجازاً : سفره
Stonoqrafik : سؤزونه stnoqrafik باخ
Stoqrafia : تاريخ يازماق
Strategia : گئنيش مقياسدا حربي عمليات . مجازً : اجتماعي
سياسي مباريزه يه رهبرليك ائتمك مهارتي
Stres : ( گرگينليك ( فشار
Strotip : . رنده لنميش ، سورتولموش شكيل . صرف اولماق شكلي
ايشلنمكده سورتولمك
Strukturalizm : ديل واحيدلري آراسيندا آي داخيلي علاقه لري دقيق
تصوير ائتمك اوچون اوصوللار
Sturuktur : قورولوش ، اسكلئت ، بنياد . اساس
Subustansia : ت . اؤز . بوتون اشيالارين و حادثه لرين 􀐟 ماهي
ايلك اساسيني تشكيل ائدن ماده
Subustantis : مستقل . اؤزوملوك . باشليجا . باشلي  باشينا
Subustantiv : تي􀐟 بوتون اشياء و حادثه لرين ايلك سيماسي . ماهي
Subustantiv ləşmə : اسم لشمه . اسمه آئچمه
Subyekt : مجازاً فاعل آنلاميندا
subyet siz : مبتدا سيز
Sujet : سبب . جهت . علّت . وسيله . انگيزه . مضمون . مقصود
Suppletiv : بير سوزون مختلف آؤآلردن دوزلن فورماسي
Suveren : تي تمثيل ائدن 􀐟 مستقل حاآمي
Svetofor : دؤرد يوللاردا حرآتي نظاما سالماق اوچون نصب اولونان
اوچ رنگلي چيراغ ( چراغ راهنما )
54
Sxem : شكيل . صورت . بير شئيين قورولوشو  تشكيلي پلاني . بير
اثرين اساس فيكيرلريني عمومي شكيلده وئريلميش شرحي
Sxematizm : تفكّرده بير شئيين شرحينده ، تصويرينده باياغليق
( آهنه ليك )
Sxolastik // skolastik : نورمال  ظاهري ، رئال حياتدان اوزاق
رچيليك 􀐙 فورما ، اَزب
Tabo // tabu : ابتدايي خالقلاردا افسانه وي اعتقاد موهوم
رلره ايشلنمه سي ( ديله گتيريلمه سي ) بدبختلييه سبب 􀐟 تصو
اولاجاق و بونا گؤره سؤيلنم هسي قاداغان اولان سؤز . سانسور
ائدنلر طرفيندن ايشلنم هسي قاداغان اولان سؤز يا ايفاده .
غير مناسب حساب ائديلن سؤز
Takt : ادب . نزاآت و معرفت
Talant : استعداد
Talon : ه سي ، پته 􀐟 چك ، قيمتلي آاغيذلارين اساس حص
Tekst : نطق پارچاسي
Tekstoloji : متن شناسليق
Tektonik : سؤزونه sintaktik باخ
Tektonik : يئر قابيغينين قورولوشونو حرآت و دئفورماسيا قانونا
اويغونلوقلاريني اؤيرنن ساحه سي
Tema : اؤزول . بنيان . اساس
Tema : ايفاده نين چيخيش نقط هسي
Tema : سؤيله مه يين اساسي
Tematik : ن موضوعا عاييد . موضوعلارين مجموعو 􀐟 معي
Tematik : هماهنگ مطلبلر . موضوعلار
Tembr : ه وي اولان 􀐟 تون . هر بير سس و موسيقي آلتي اوچون سجي
خصوصي سس آئيفّيتي . سس چالاري
Temp : موسيقي اثرينين ايفاسينين سرعت درجه سي . بير شئيين
حياتا كئچيريلمه سي ، جرياني ، درجه سي ، سرعتي
Temperator: ( ايستيليك له سويوقلوغو اؤلچن . (دماسنج
Tempon : يارانين ميكروبونو آلماق اوچون اوستونه قويولان
پيلته
Temprator : انسان ساغلامليغيني گؤسترن ايستيليك درجه سي . جسمين
ايستيليك درجه سي
Tendensia : ميل . تمايل . ايده . فيكير
Teoloq : . ات علمي ايله مشغول اولان آدام 􀐟 اتچي . ايلاهي 􀐟 ايلاهي
دين شناس
www.azerses.org
55
Teomorfik : . دين قورولوشو . دين واسيطه لري . دين اؤزولو
قديم اينسانين تانري حاققيندا دوشوندويو ايلك اينانجلار
Teonim : بير معبدده آللاه ، سجده ائديلن شئي ، سجده گاه
،باشقا سؤزله مقدس وارليقلارين آدي زئوس ،
Teoqonia : آللاهلارين منشأيي حاققيندا افسانه لر
Terio : اوچلوك . اوچ سس اوچون يازيلميش موسيقي اثري
Termin : اصطلاح
Terminolojia : علمين ، اينجه صنعتين بير بير ساحه سينده ايشلديلن
سؤزلرين مجموعو
Termometr : حرارت اؤلچن
Termoqraf : هاوا حرارتينين دييشمه سيني يازان دزگاه
Terronim : قورولوقداآي جوغرافي وارليقلارين آدي ( يئر ، تورپاق
، قورو )
Texnikom : پئشه مكتبي . هنرستان
Tezis : يه . حكم 􀐅 قض
Tipik : ه􀐟 تلره ماليك اولان سجي 􀐟 ن خصوصي 􀐟 ن تيپه خاّص اولان معي 􀐟 معي
وي
Tipologia : تلرينه گؤره تصنيفي 􀐟 حادثه لرين بير عمومي خصوصي
Tipoloji : قارشيليقلي علاقه لرين تطبيقي . ايلگي لرين تحقيقي
Tipoloji : شئيلرين ، حادثه لرين هرهانسي بير تيپينه عاييد اولان
Tipoqraf : باسماچي . چاث ايشينده اولان . مطبعه چي
Titol : لقب . تيتر نسيلدن نسيله آئچن فخري آد . روتبه
Toksik : ه لر 􀐅 زهرلي . آغيلايان ماد
Tonal : بير توندان باشقا تونا آئچمك
Topoantroponim : هر هانسي بير يئر آديندان قويولموش شخص آدي
آراز ، موغان ، تبريز ، شيروان ، قطران ، قطران تبريزي ،
نظامي گنجوي ، فضولي بغدادي و .....
Toponim : يئر ، مسكن ، ولايت ، اؤلكه و بير جوغرافي وارليغين
آدي
Toponimik areal : ي ، آرئالي 􀐅 عئيني جوغرافي آدلارين ياييلما سر حد
( غير واقعي )
Toponimləşmə : عمومي آدلارين جوغرافي آدا چئوريلم هسي
Toponomastika : جوغرافي آدلاري اؤيرنن علم ساحه سي
Topoqrafia : يئرين فورما و اؤلچوسونو و يئرين خريطه سيني
چكمكله مشغول اولان شعبه
56
Torf : چوروموش باتاقليق بيتگيلري قاليقلاريندان عمله گلن برك
آوتله
Totalitar : آچيق تئرورچولوغا اساسلانان . فاشيست
Totem : ابتدايي خالقلاردا طايفانين اجدادي و حمايه چيسي
ساييليب ، ستايش ائديلن حئيوان يا خود بيتگي
Tragedia : فاجعه لي . سارسيديجي
Tragi komedia : هم فاجعه لي هم آوميك عنصرلري اؤزونده بيرلشديرن
اثر
Tragik : فاجعه لي
Traktat : آيريجا بير مسئله دن بحث ائدن علمي اثر . بين الخالق
موقاويله باغلاشما
Traktat : رساله . پيمان . عهد نامه
Traktovka : شرح . ايضاح
Transformasia : ييشمه . بير شئيين 􀏿 بير حالدان باشقا حالا آئچمه . د
ييشمه سي 􀏿 اؤز شكليني د
Transformasia : ييشمه . باشقا شكيله گيرمه . بير حالدان 􀏿 شكليني د
باشقا حالا گيرمه
Transformativ : ييشن . باشقا شكيله گيرن 􀏿 شكيل د
Transkripsia : تلفّظون بوتون اينجه ليكلريني دوزگون وئرمك اوچون
تطبيق ائديلن اشاره لر سيستمي
Transliterasia : بير اليفبانين حرفلرينين باشقا اليفبانين حرفلري
ايله وئريلم هسي
Transmutasia : ايضاحلي ترجمه
Transpozisya : ييشمه 􀏿 يئر د
Transtoponimizasia : بير نوع جوغرافي آدين ديگر نوع جوغرافي آدينا
آئچمسي ( اؤرنك : اؤيكونيمين اورونيمه ، اورونيمين
اويكونيمه چئوريلمه سي ، آئچمه سي )
Tranzitiv : تأثير
Tranzitivlik : تأثيرلي ليك
Trayektoria : حرآت ائدن هر بير نقطه و يا جسمين فضادا جيزديغي
خّط
Trilogia : بير مولّفين ايدئيا عمومي ليگي و موضوع آرديجيلليغي
ايله بيرلشن اوچ ادبي و يا موسيقي اثري
Tutemizm : ، انساندا ، حيواندا و طبيعتده خارق العاده گوج
سه اينانج 􀐅 قدرت و تقد
Udel : قسمت . طالع . بخت . پادشاهليق يئرلري . مولك
www.azerses.org
57
Unisemya // vansemya : تك معنالي ليق . تك آنلاملي
Universal : جهاني . دونيا اؤلچوسونده اولان . آيهاني
Universal varyant : عمومي شكل
Urbanimləşmə : عمومي آدلارين اوربانيمه چئوريلمه سي
Urbanonim : ياشاييش منطقه داخلي خصوصيله شهر داخلي يئرلرين
آدي
Uvulyarsamit : ديلچك صامتي
Valentik بير سؤزون باشقا سؤزلرله بيرليكده سؤز بيرلشمه سي
تي 􀐟 عمله گتيره بيلمه قابلي
Varvarizm ، ديلين قايدالاينا موافق اولمايان واحيدلر، سؤزلر
يليك دئيه خان  􀐙 اؤلكه ده ب » سؤز بيرلشمه لر . صابيرين
مصراعسينداكي خان  خانمي سؤزو ديليميزين « خانمي سانيرسان
عمومي قانونلارينا موافق دئييل. آنا ديلينده يئرلي بياندا
باشقا اؤلكه لرين حيات طرزيله علاقه دار اولان سؤز و ايفاده
لر : سئر ، مادام ، موسيو، مادمازل وسايير . قديم يونانلي
يت 􀐟 لار باشقا خالقلاري بارباروس آدلانديريرديلار بو سؤزو( مدن
سيز ، كوبودلوق ، وحشي ليك ) معناسيندادير سؤز روس ديلينه
شكلينه دوشموشدو « واروار » كئچديكده
Varyant // variant : بير شئيين مختلف شكلي
Velyar داماق آرخاسي ، آرخا داماق.آذربايجان ديلنده روس
منشألي سؤزلرده كي (ك ، ق) سسلري وئليار سس حساب اولونور
Velyar səs : آرخا داماق سسي
Verbal laşma : فعل لشمك . فعل لشمه
verbal təfəkkür : ديل تفكّرو
Verboid : فعلين آد فورماسي
Versia : روايت . خبر . سؤيلنمه
Vertikal : شاقولي . عمودي . ديك واري
Vikativ hal : چاغيريش حال
Virtual : اشاره
Virtual işarə : گيزلي اشاره
Vokalizm جينگيلتيلي سسلر
Vokalizm ت لري و 􀐟 ديلين صائتلر سيستئمي ، اونلارين خصوصي
قارشيليقلي علاقه لري
Vokativ : چاغريش حالي
Vokativ چاغيريش، مراجعت مقصدي ايله ايشله نن ، لاكين
قراماتيك جهتدن جمله عضولري ايله باغلانمايان سؤز و سؤز
58
بيلشمه سي واي وايي ، جان جاني ، كوش  كوش (ايت) ، اشي ،
آغيز( آي قيز) و سايير....
Vulqar آشاغي اوسلوبا مخصوص ، باياغي . آؤهنه . اسكي . قابا
ديزيخلادي » ( سؤز ، ايفاده) مثال:سؤزلرين دانيشيب تئز
« ! قميشي چك » ق.ب.ذاكير) سني بو آيين صاحيبي مندن )«
( م.س.اوردوبادي)
Xaos : دونيانين يارانيشيندان قاباقكي بوشلوق
Xaotik : قارما  قاريشيق . قايداسيز . نظامسيز
Xarakter : ت􀐟 ت . آيفي 􀐟 ت . تيپ . صورت . ماهي 􀐟 خاصي
Xiazm : جمله ده باش عضولرين يئر دييشمه سي . ترسينه تكرار
Xoreoqrafia : رقص صنعتي
Xoronim : هر جور اراضي نين  اؤلكه ، ولايت ، ، شهر و ساير
انضباطي و طبيعي اراضي نين خصوصي آدي
Xristiən : ت . خاچ پرست ليك 􀐟 مسيحي
Xromatik : موسيقي لي
Xronika : . حادثه لرين تاريخي آرديجيلليغي ايله يازيلماسي
سالنامه . تاريخي مستند فيلم
Xronologia : تاريخي آرديجيلليق
Xrononim : ن􀐟 تلي معي 􀐟 ( زامان ، واخت و دؤور ) تاريخي اهمي
اتي 􀐟 دؤورون خصوصي
Xronoskop : سون درجه قيسا واختلاري اؤلچمك اوچون الكتريكي
ساعات
Xronotop : تاريخي شكيل . تاريخي فرم
Xtonik : قديم يونانلاردا اوزون آؤينگه اوخشار گئيييم
Yarmarka : ن واختلاريندا قورولان بازار . بو سؤز 􀐟 ايلين معي
شكلينده ايشل هنير « مكاره » ايراندا
Yarus : يه ، سطح 􀐟 وي 􀐙 س
Yepiskop // yepsikop : مسيحي لرين يوآسك روحاني سي . اوسقوف
Yevrey : ايبري . ايبراني . قديم يهود ديلي
Yumuristik : گولونج . مضحكه
Zavod : سه سي 􀐟 بؤيوك آرخانا . ايري صنايع موس
Zernofura // zernofora : تاخيل . دن
Zod : مجازاٌ ايتيليك . تأثيرليك
Zona : قورشاق . منطقه . قات . لاي
Zontik : چتير . گونلوك . ياغمورلوق
Zoologiya : حيوانلار عالميندن بحث ائدن علم
www.azerses.org
59
Zoomorfik : ور ائدن ابتدايي ديني 􀐟 آللاهلاري حئيوانلار شكلينده تص
اعتقاد
Zoonim : حئيوان و قوش آدي
Zoonimia : حئيوان و قوش آدلارينين جمعي و توپلوسو
Zoonimik hidronim : حئيوان آديندان تؤرنن سو آدلاري
Zoonomik oronim : حئيوان آديندان تؤرنن داغ آدي
Zoonomik oykonim : حئيوان و قوشلا باغلي يورد و مسكن آدي
Zoonomik toponim : حئيوان آديندان تؤرنن جوغرافي آدي
Zooprak : حيوانات پارآي . باغ وحش
نوشته شده در جمعه 15 مهر 1390ساعت 04:50 توسط biz turkuz| 0باخیش



قالب جدید وبلاگ پیچك دات نت




جاوا اسكریپت

تعداد بازدیدکنندگان :
تعداد افراد آنلاین :
مرکز آموزش ایرانیان
آزربایجان جانیم سنه قوربان اولسون خوش گؤردوک سیزی! کد پیغام خوش آمدگویی کد لرزش هنگام راست کلیک