ANA DİLİM HANI?
biz turkuz
زبانهاي
قومي در قانون اساسي ايران و كشورهاي همسايه تركيه، عراق و افغانستان از لحاظ تركيب
قوميتي شباهت زيادي به ايران دارند. در قانون اساسي اين كشورها مسئله‌ي
زبان و تكثر زباني قوميت‌ها چگونه تعريف ميشود؟ قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران در سال ۱۳۵۸
توسط "مجلس خبرگان قانون اساسي" در ۱۷۵ اصل تصويب شد. اصلي نيز مربوط به
زبان رسمي و زبانهاي قومي در آن گنجانده شد. تدريس به زبان قوميت‌ها در ايران
قانوني است در اصل ۱۵ قانون اساسي ايران آمده است:
«زبان و خط رسمي و مشترك مردم ايران فارسي است. اسناد و مكاتبات و متون
رسمي و كتب درسي بايد با اين زبان و خط باشد ولي استفاده از زبانهاي محلي و
قومي در مطبوعات و رسانههاي گروهي و تدريس ادبيات آنها در مدارس، در كنار
زبان فارسي آزاد است». اصل ۱۹ قانون اساسي ايران نيز "برابري
قومي" نام دارد و درآن چنين توضيح داده ميشود: «مردم ايران از هر قوم و
قبيله كه باشند از حقوق مساوي برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اينها
سبب امتياز نخواهد بود». كارشناسان مسائل قومي و زباني كه با
دويچه‌وله صحبت كردند، متفق‌القول‌اند كه با گذشت بيش ازسه دهه از تصويب
قانون اساسي كشورهنوز اصول مربوط به زبان مادري آن اجرا نشده است. قانون اساسي تركيه چه مي‌گويد؟ مسئله‌ي زبان در قانون اساسي
كشورهمسايه تركيه چگونه بيان شده است؟ درماده‌ي سوم قانون اساسي تركيه
درباره‌ي زبان اين كشورچنين آمده است: «زبان رسمي تركي است». بر اساس اين
تعريف مختصر از زبان در قانون اساسي تركيه اقوام مختلف از جمله اقليت ملي
كرد در اين كشوراز حقوق يكسان زباني با تركي برخوردار نيست. اما رهبران تركيه به كردها وعده داده‌اند،
مشكل زباني آنها را حل كنند. عبدالله گل رئيس جمهور تركيه اخيرا درديدار با
برخي از نخبگان و رهبران سياسي كرد تركيه تأكيد كرد: «زبان رسمي در تركيه،
زبان تركي است، اما ساير زبان‌ها به عنوان بخشي از ميراث زنده‌ي فرهنگي
باعث غناي كشورهستند و طبق قانون اساسي، دولت موظف به حفظ زبانهاي رايج در
تركيه است.» كمال سيدو، مسئول امور خاورميانه در"بنياد
مدافع حقوق اقوام تحت ستم" كه مركز آن در شهر هانوفر آلمان واقع است به
دويچه‌وله مي‌گويد، براي عملي شدن وعده‌هاي رهبران تركيه اين مسئله بايد در
قانون اساسي اين كشور گنجانده شود. به نظر كمال سيدو، هر دستاورد مثبتي در
قبال مطالبات كردها در تركيه بدون تداركات قانوني بي‌نيتجه خواهد ماند. وي
تاكيد مي‌كند، اگر اصول قانون اساسي در تركيه رعايت نشود، مي‌توان به
دادگاه‌هاي اين كشور و يا دادگاه حقوق بشراروپا شكايت كرد. مقايسه وضعيت تركيه و ايران دكتر اِمّا مقصودي، رئيس "انجمن
فرهگي تركمن‌هاي ايران در تركيه" كه با وضعيت قوميت‌ها درايران و تركيه
آشناست در گفتگو با دويچه‌وله مي‌گويد: «در جامعه‌ي تركيه بحث‌هاي زيادي
پيرامون زبانهاي قومي مخصوصا كردي آغاز شده است. كردها اكنون اجازه دارند
كلاس‌هاي زبان مادري خود را دائر كنند و راديو و تلويزيون به زبان كردي
داشته باشند. در قانون اساسي ايران نيز چنين حقي به قوميت‌ها داده شده ولي
تابحال جامه عمل نپوشيده و دولت آن را اجرا نكرده است». وي همچنين معتقد است كه در سال‌هاي گذشته
دولت‌هاي منطقه رويكردي مثبت نسبت به مسئله‌ي زبانهاي قومي داشتند و
ادامه‌ي اين روند مي‌تواند تاثيري مثبت بر ايران نيز بگذارد. زبانهاي عربي و كردي زبانهاي رسمي دولت
عراق قانون اساسي عراق در سي‌ام ژانويه‌ي
سال ۲۰۰۵ به همه‌پرسي عمومي گذاشته شد و يكي از مهم‌ترين مواد آن مربوط به
زبان مادري است. در ماده‌ي سوم قانون اساسي عراق آمده است: «عراق كشوري
داراي اقوام، اديان و مذاهب مختلف است». در ماده ۴ نيز آمده است: «زبان عربي و كردي
زبانهاي رسمي عراق هستند و عراقي‌ها حق دارند طبق اصول آموزش زبانهاي
مادري مانند تركمني يا سرياني، ارمني يا هر زبان ديگري را در موسسه‌هاي
آموزشي دولتي يا خصوصي به فرزندان خود آموزش دهند». دولت چگونه مواد مربوط به زبان را اجرا
مي كند؟ وظايف دولت عراق در قانون اساسي اين كشور
براي اجراي مواد مربوط به زبان مادري صريح و شفاف تعريف شده است. در بخش
دوم، ماده چهارم قانون اساسي عراق چگونگي اجراي احكام مربوط به زبان مادري
به شرح زير تعيين مي شود: الف: انتشار دو روزنامه‌ي رسمي به اين دو
زبان؛ ب: دراماكن رسمي مثل پارلمان، هيئت دولت،
دادگاه‌ها و كنفرانس‌هاي رسمي از اين دو زبان استفاده ميشود؛ ج: اسناد رسمي و نامه‌ها به اين دو زبان به
رسميت شناخته ميشود و اسناد رسمي نيز به اين دو زبان منتشر مي‌شوند؛ د: طبق ضوابط آموزشي، مدارس دو زبانه داير
خواهد شد. ه: هر مسئله‌ي ديگري مثل پول، گذرنامه و تمبر
كه اصل برابري براي آن ضروري باشد. رويكرد مثبت عراقي‌ها به زبانهاي مادري به منظور اجراي مواد مربوط به زبان
«نهادها و دستگاه‌هاي فدرال در منطقه‌ي كردستان از هر دو زبان استفاده
مي‌كنند. زبان تركمني و سرياني در واحدهاي اداري كه اكثريت جمعيت را در
آنجا تشكيل مي‌دهند زبان رسمي به شمار مي‌روند. در صورتي كه اكثريت مردم يك
منطقه يا استان در همه‌پرسي عمومي موافقت كنند، هر منطقه يا استان
مي‌تواند هر زبان محلي را به عنوان زبان رسمي ديگر خود برگزيند». برخي از كارشناسان قومي ايران، در گفتگو با
دويچه‌وله تائيد كردند، عراق از جمله كشورهاي همسايه به شمار مي‌رود كه
رويكرد مثبتي به مسئله‌ي زبانهاي رايج خود درپيش گرفته است. زبانهاي قوميت‌ها، زبانهاي رسمي دولت
افغانستان افغانستان نيز كشور چندمليتي محسوب
ميشود و مواد مربوط به زبان‌قوميت‌ها در قانون اساسي اين كشورجايگاه
ويژه‌اي دارد. در ماده‌ي ۱۶ قانون اساسي افغانستان آماده
است: «از جمله زبان‌هاى پشتو، دري، ازبكي، تركمني، بلوچي و پشه‌يي،
نورستاني، پاميرى و ساير زبان‌هاى رايج در كشور، پشتو و درى زبان‌هاى رسمي
دولت مي‌باشند. در مناطقي كه اكثريت مردم به يكي از زبان‌هاى ازبكي،
تركمني ، پشه‌يي، نورستاني، بلوچي و يا پاميري تكلم مي‌نمايند، آن زبان
علاوه بر پشتو و درى به حيث زبان سوم رسمي مي‌باشد و نحوه‌ي تطبيق آن توسط
قانون تنظيم مي‌گردد. دولت براى تقويت و انكشاف همه‌ي زبان‌هاى افغانستان
پروگرام‌هاى موثر طرح و تطبيق مي‌نمايد. نشر مطبوعات و رسانه‌هاى گروهي به
تمام زبان‌هاى رايج در كشور آزاد مي‌باشد». وظيفه‌ي دولت در حمايت از
زبانهاي قومي در افغانستان علاوه بر رسميت يافتن
زبان‌ها، وظايف دولت نيز براي اجراي مواد و اصول قانون اساسي مشخص شده
است. بر اساس ماده‌ي ۴۳ قانون اساسي افغانستان دولت موظف است، زمينه را
براي تدريس زبانهاي قومي فراهم كند: «تعليم حق تمام اتباع افغانستان است
كه تا درجه‌ي ليسانس در موسسات تعليمي دولتي به صورت رايگان از طرف دولت
تامين ميشود. دولت مكلف است به منظور تعميم متوازن معارف در تمام
افغانستان، تامين تعليمات متوسطه‌ي اجبارى، پروگرام موثر طرح و تطبيق
نمايد و زمينه‌ي تدريس زبان‌هاى مادرى را در مناطقي كه به آنها تكلم
مي‌كنند، فراهم كند». در وزارتخانه‌ي معارف افغانستان بخش مربوط
به زبانهاي قومي نيز دائر گشته و دولت اين كشور براي حفظ زبانهاي قومي
افغانستان حمايت مادي مي‌كند. مضاف بر آن نزديك به ۱۰۰ شبكه‌ي راديويي و
بيش از ۳۰ شبكه تلويزيوني نيز به زبانهاي مختلف در اين كشورعمدتا پشتو و
دري فعاليت مي‌كنند. رويكردهاي متفاوت به زبانهاي قومي از نظر كارشناسان، رسميت يافتن زبان
قوميت‌ها در قانون اساسي مشاركت آنها را در سرنوشت سياسي كشور افزايش
مي‌دهد و وحدت و انسجام بيشتري را در كشور تامين مي‌كند. كارشناسان مسائل قومي در ايران انتقاد
مي‌كنند كه با گذشت ۳۰ سال از گنجانده شدن اصول مربوط به زبانهاي قومي در
قانون اساسي، هنوزهم به تنوع زباني به عنوان عاملي تهديد‌آميز مي‌نگرند،
اما در كشوهاي همسايه مسئله‌ي تكثر زبان گنجينه و ثروت معنوي تلقي ميشود. سازمان ملل متحد نيز به مناسبت روز جهاني
زبان مادري بار ديگر از كشورهاي عضو خواسته است، حقوق اقليت‌ها را به رسميت
بشناسند و در تدريس زبان مادري آنها را ياري كنند. رشد، توسعه و وحدت
كشورها به‌نظر اين سازمان از جمله در گرو آزادي زبان مادري قوميت‌هاي ساكن
آن امكانپذير است. طاهر شيرمحمدي تحريريه: داود خدابخش منبع:دويچه وله
| قالب جدید وبلاگ پیچك دات نت |
درباره سايت
آزربايجانين آدي اوبه له بوويه دي كي هئچ زاد دي يه بيلميرم....آزربايجان دونيا بويو اؤزونه حواديث گؤروب،بيله سين ووروبلار...آمما ييخيلميييب...بو وئبلاگدا آزربايجانا گؤره مقاله لر اوخوياجاك سيز....
لوطفن نه قدر الينيزدن گلير بو يازيلاري يايين.
منوی سايت
نويسنده سايت
پيوند های روزانه
آرشيو سايت
موضوعات سايت
پيوند ها
سایغاج
طراح قالب
امكانات سايت